پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 21 |
| تعداد شماره‌ها | 658 |
| تعداد مقالات | 9,645 |
| تعداد مشاهده مقاله | 68,691,601 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 48,182,467 |
بررسی تاریخی ریشه و کاربرد پسوندهای وند و آوند در زبان فارسی | ||
| مطالعات زبانی و بلاغی | ||
| مقاله 17، دوره 11، شماره 22، آبان 1399، صفحه 443-470 اصل مقاله (594.69 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22075/jlrs.2019.18246.1532 | ||
| نویسندگان | ||
| احمدرضا منصوری* 1؛ ساسان طهماسبی2 | ||
| 1مربی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، اصفهان، ایران (نویسنده مسئول) | ||
| 2استادیار تاریخ دانشگاه پیام نور. اصفهان. ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 20 تیر 1398، تاریخ بازنگری: 17 آذر 1398، تاریخ پذیرش: 19 آذر 1398 | ||
| چکیده | ||
| «وند» و «آوند» از پسوندهای مادر و تکواژهای وابسته در زبان فارسی هستند که در زبان اوستایی به‌صورت ونت و آونت وجود داشته‌اند. این دو پسوند، کارکردهای معنایی گوناگونی در تاریخ تحوّل خاص خویش دارند. در این تحقیق، کوشش بر آن است تا این صورت اشتقاقی از زبان، با استدلالات و استنادات تاریخی، تحلیل و بررسی شود. فرم اصیل واژگانِ برساخته از این دو پسوند را می‌توان در نام‌ها و صفت‌های به‌جا‌مانده از متون اوستایی و پهلوی و بیشتر در دل جغرافیای ایران‌زمین و گونه‌های مختلف گویش‌های محلی یافت. البته باید اذعان کرد که این شواهد در متون، بسیار اندک، سخت‌یاب و پراکنده‌اند. دگرگونی‌هایی که در کارکرد معنایی و ساختمان ترکیبی این وندها به وجود آمد، از یک طرف، تابع نظام طبیعی زبان و از سویی دیگر، متأثّر از تحوّلات تاریخی بود. بازۀ زمانی این تحوّل را می‌توان به شکلی جسته‌وگریخته، از زبان باستانی، پهلوی و تا فارسی کنونی دنبال کرد. در قرون میانۀ اسلامی، کاربرد این پسوندها کم شد و عمدتاً به زبان گفتاری و نام‌های طوایف، به‌ویژه در میان اقوام لر، لک و بختیاری محدود گردید. خاندان‌های کُرد، گیل و دیلمی نیز تا حدودی از این پسوندها استفاده کرده‌اند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| وند؛ آوند؛ تحول پسوندی؛ طوایف | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Historical study of root and the application of ‘vand’ and ‘avand’ suffixes in Persian language | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ahmad Reza Mansoori1؛ Sasan Tahmasbi2 | ||
| 1Persian Language and Literature, PNU University, Isfahan, Iran. | ||
| 2History Group, Payam Noor University, Isfahan, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| “Vand” and “Âvand” are two of the main suffixes and dependent morphemes in Persian language which have appeared in the form of “vant” and “âvant” in Avestan. These two suffixes are used in different meaning functions which have transformed through the time. The main purpose of the study is to investigate the derivational form of language. It is considered through historical reasoning and documentations. The original forms of the words which are made from these two suffixes can be found in the names and adjectives of “Pahlavi” and “Avestan”, especially in the regions of Iranian civilization. Although these aren’t enough documentations in order to consider their assessment and functions. The changes which were made in the meaning function and combinational structure of these suffixes are dependent on innate language system and also are affected from historical evolutions. The time of the evolution can be randomly followed from the ancient and Pahlavi languages to the current Persian. The usage of these suffixes was gradually reduced in the middle of Islamic centuries. Their use is basically limited to spoken language and tribes, especially “Lor” , “Bakhtiari” and “Lak”. “Kourd”, “Gil” and “Deylam” families have partly used the suffixes too. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| vand, âvand, suffix evolution, tribes | ||
| مراجع | ||
|
- آذرگشسب، موبد اردشیر(1343)، خرده اوستا، تهران: چاپخانة راستی. - آملی، مولانا اولیاءالله (1348)، تاریخ رویان، تصحیح منوچهر ستوده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. - ابن‌اسفندیار، بهاءالدین محمّد (1320)، تاریخ طبرستان، تصحیح عباس اقبال، تهران: کلاله خاور. - ابن‌اعثم کوفی (1386)، الفتوح، ترجمة محمّد بن احمد مستوفی هروی، تصحیح غلام‌رضا طباطبایی مجد، تهران: علمی و فرهنگی. - ابن‌بزّاز اردبیلی، درویش توکّلی (1376)، صفوه الصفا، تصحیح غلام‌رضا طباطبایی مجد، چ2، تهران: زریاب. - ابن‌بلخی (1385)، فارس‌نامه، تصحیح گای لسترنج و رینولد آلن نیکلسون، تهران: اساطیر. - ابن‌خردادبه (1371)، مسالک و ممالک، ترجمة سعید خاکرند، تهران: مؤسسة مطالعات و انتشارات تاریخی میراث ملل. -ابن‌رسته، احمد بن عمر (1365)، الاعلاق النفیسه، ترجمة حسین قره‌چانلو، تهران: امیرکبیر. - ابن‌فقیه، ابوبکر احمد (1349)، ترجمه مختصر البلدان، ترجمة ح. مسعود، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. - ابن‌منظور، مکرم (1956م)، لسان العرب،ج11، بیروت: دار صادر. - ابودلف (1342)، سفرنامه، تحقیق و تعلیق ولادیمیر مینورسکی، ترجمة سیدابوالفضل طباطبایی، تهران: فرهنگ ایران زمین. - اسدی طوسی، ابومنصور علی بن احمد (1319)، لغت فرس، تصحیح عباس اقبال، تهران: کتابخانه مجلس شورای اسلامی. - اسفزاری، معین‌الدین محمّد زمجی (1961)، روضات الجنات فی اوصاف مدینه هرات، تصحیح محمّد اسحاق، کلکته: مطبعه ررپاسری. - اصطخری، ابواسحق ابراهیم (1373)، مسالک و ممالک، ترجمة محمّد بن اسعد عبدالله تستری، تصحیح ایرج افشار، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی. - افشار سیستانی، ایرج (1392)، فرهنگ شهرها و استان‌های ایران، دو جلد، تهران: سازمان چاپ و انتشارات سازمان اوقاف و امور خیریه. - امان‌الهی بهاروند، سکندر (1370)، قوم لر، تهران: آگاه. - انوری، حسن و دیگران (1390)، فرهنگ بزرگ سخن، چ7، تهران: سخن. - اوشیدری، جهانگیر(1386)، دانشنامه مزدیسنا، چ4، تهران: نشر مرکز. - باطنی، محمّدرضا (1383)، توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی، تهران: امیرکبیر. - برهان، محمّدحسین بن خلف تبریزی (1357)، برهان قاطع، به اهتمام محمّد معین، تهران: امیرکبیر. - بلاذری، احمد بن یحیی (1367)، فتوح‌البلدان، ترجمه محمّد توکّل، تهران: نقره. - بهار، محمّدتقی (1318)، تصحیح مجمل التواریخ و القصص، تهران: کلاله خاور. - بیرونی، ابوریحان (1363)، آثار الباقیه، ترجمة اکبر داناسرشت، تهران: امیرکبیر. - بیهقی، ابوالحسن علی بن زید (1361)، تاریخ بیهق، تصحیح احمد بهمنیار، چ3، تهران: کتابفروشی فروغی. - بیهقی، ابوالفضل (2536)، تاریخ بیهقی، تصحیح علی‌اکبر فیّاض، چ2، مشهد: دانشگاه فردوسی. - پورداود، ابراهیم (1394)، یشت‌ها، دو جلد، چ2، تهران: اساطیر. - پورداود، ابراهیم(1387)، یسنا، چ2، تهران: اساطیر. -پورداود، ابراهیم(1391)، ویسپرد، چ2، تهران: اساطیر. - پورداود، ابراهیم(1378)، گات‌ها، تهران: اساطیر. - پورداود، ابراهیم(1381)، یادداشت‌های گات‌ها، تهران: اساطیر. - ترکمان‌منشی، اسکندربیگ (1387)، تاریخ عالم‌آرای عباسی، تصحیح ایرج افشار، تهران: امیرکبیر. - تفضّلی، احمد (1378)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به کوشش ژاله آموزگار، چ3، تهران: سخن. - توکلی، نسترن و سیامک صاحبی (1389)، پسوند «ی»: پیشینه و کاربردهای آن (یک پژوهش ترازمانی)، زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، دورة 2، شمارة 2، صص 105-120. - جرفادقانی، ابوالشرف ناصح بن ظفر (2537)، تاریخ یمینی، تصحیح جعفر شعار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. - جیهانی، ابوالقاسم بن احمد (1368)، اشکال العالم، ترجمه علی بن عبدالسلام کاتب، تصحیح فیروز منصوری، مشهد: آستان قدس رضوی. - حسینی منشی، محمّد میرک بن مسعود (1385)، ریاض الفردوس خانی، تصحیح ایرج افشار و فرشته صرافان، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمّد افشار. - حمزه اصفهانی (1367)، تاریخ پیامبران و شاهان (تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء)، ترجمة جعفر شعار، تهران: امیرکبیر. - دهخدا، علی‌اکبر (1345)، لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران. - راستار گویوا، ورا سرگی یونا (1379)، دستور زبان فارسی میانه، ترجمه ولی‌الله شادان، چ2، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. - راوندی، محمّد بن سلیمان (1364)، راحه الصدور و آیه السرور، تصحیح محمّد اقبال، چ2، تهران: امیرکبیر. - رجبی، پرویز (1383)، هزاره‌های گمشده، چ2، تهران: توس. - رضی، هاشم (1368)، دستور زبان اوستایی، تهران: فروهر. - رضی، هاشم(1376)، وندیداد، تهران: فکر روز. - ستوده، منوچهر (1385)، نامنامه ایلات و عشایر و طوایف (ایران تاریخی و فرهنگی)، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی. - سهرابی، محمّد (1376)، لرستان و تاریخ قوم کاسیت، خرم‌آباد: نشر افلاک. - شوشتری، قاضی نورالله (1392)، مجالس المؤمنین، تصحیح ابراهیم عرب‌پور و دیگران، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی. - صادقی، علی اشرف و دیگران (1392)، فرهنگ جامع زبان فارسی، ج‌آ، تدوین و ویرایش گروه فرهنگ‌نویسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. - عریان، سعید (1391)، متن‌های پهلوی، گردآوریده جاماسب جی دستور منوچهر جی جاماسب آسانا، تهران: علمی. - عفیفی، رحیم (1372)، ترجمه ارداویرافنامه، تهران: توس. - فتح‌الهی، علی (1388)، بازتاب توتم‌باوری کاسیان در نام‌گذاری ایل‌وندهای لرستان، مجله انسان‌شناسی(نامۀ انسان‌شناسی)، شماره 6، صص 106- 125. - فردوسی، ابوالقاسم (1373)، شاهنامه، تصحیح سعید حمیدیان، تهران: قطره. - فرشیدورد، خسرو (1386)، فرهنگ پیشوندها و پسوندهای زبان فارسی، تهران: زوار. - فرنبغ دادگی (1369)،بندهش، تصحیح مهرداد بهار، تهران: توس. - فره‌وشی، بهرام (1348). اروندرود، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی،سال 17، شمارة 1، صص 75- 87. - فلسفی، نصرالله (1347)، زندگانی شاه عباس اول، ج1، چ3، تهران: دانشگاه تهران. - فولادی، علی‌رضا (1397)، ریشه‌شناسی تبارشناختی و کاربرد آن در زبان فارسی، دوفصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، شمارة 17، صص 167- 188. - فومنی، ملاعبدالفتاح (1349)، تاریخ گیلان، تصحیح منوچهر ستوده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. - قدک‌ساز، محمّدرضا (1375)، وجه‌تسمیه شهرهای ایران، تهران: گل‌گشت. - قمی، حسن بن محمّد (1361)، تاریخ قم، ترجمة حسن بن علی بن حسن عبدالملک قمی، تصحیح سیدجلال‌الدین تهرانی، تهران: توس. - کسروی، سیداحمد (1352)، کاروند، به کوشش یحیی ذکاء، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی. - کسروی، سیداحمد (2535)، شهریاران گمنام، چ4، تهران: امیرکبیر. - کلباسی، ایران (1371)، ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی. - لاهیجی، علی بن شمس‌الدین (1352)، تاریخ خانی، تصحیح منوچهر ستوده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. - محمّد پاشاه (1335)، فرهنگ آنندراج، زیر نظر محمّد دبیرسیاقی، تهران: کتابخانة خیام. - مرعشی، سیدظهیرالدین (1347)، تاریخ گیلان و دیلمستان، تصحیح منوچهر ستوده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. - مستوفی، حمدالله (1388)، نزهه القلوب، تصحیح محمّد دبیرسیاقی، چ3، قزوین: حدیث امروز. -مستوفی، حمدالله(1387)، تاریخ گزیده، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر. - مسعودی ابوالحسن علی بن حسین (1365)، التنبیه و الاشراف، ترجمة ابوالقاسم پاینده، چ2، تهران: علمی و فرهنگی. - مسعودی ابوالحسن علی بن حسین (1382)، مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمة ابوالقاسم پاینده، چ7، تهران: علمی و فرهنگی. - مشکور، محمّدجواد (1373)، تاریخ سیاسی ساسانیان، تهران: دنیای کتاب. - مقدسی، ابوعبدالله محمّد بن احمد (1385)، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمة علی‌نقی منزوی، تهران: کومش. - منجم یزدی، ملاجلال (1366)، تاریخ عباسی (روزنامه ملاجلال)، تصحیح سیف‌الله وحیدنیا، تهران: وحید. - منشی قزوینی، بوداق (1378)، جواهر الاخبار، تصحیح محسن بهرام‌نژاد، تهران: میراث مکتوب. - ناتل خانلری، پرویز (1387)، تاریخ زبان فارسی، چ8، تهران: فرهنگ نشر نو. - نداری اصفهانی (2536)، تاریخ سلسله سلجوقی (زبده االنصره و نخبه العصره)، ترجمة محمّدحسین جلیلی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. - هاجری، ضیاءالدین (1377)، فرهنگ وندهای زبان فارسی، تهران: آوای نور. - یاقوت حموی، ابی‌عبدالله (1955)، معجم البلدان، بیروت: دار صادر و دار بیروت. - یعقوبی، ابن‌واضح (2536)، البلدان، ترجمه محمّدابراهیم آیتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,115 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 909 |
||