1دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران. (نویسندۀ مسئول)
2استاد بازنشسته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.
3دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.
تاریخ دریافت: 19 آبان 1400،
تاریخ بازنگری: 29 بهمن 1400،
تاریخ پذیرش: 01 اسفند 1400
چکیده
با وجود اهمیت و گستردگی کاربرد «تعریض» به‌عنوان بیانی غیرمستقیم و تأمّل‌برانگیز، به‌ویژه در آثار ادبی، بلاغیون متقدّم و متأخّر در آثار خویش، تنها به تعریفی کوتاه از آن، همراه با ذکر چند شاهد بسنده کرده‌اند. در این پژوهش کوشیده‌ایم ضمن نقد و تحلیل تعاریف مذکور و اشاره به برخی از نارسایی‌های آن‌ها، تعریف جامع‌تری از تعریض ارائه دهیم که فاقد کاستی‌های تعاریف پیشین باشد. همچنین با نگاهی تحلیلی، از دو ویژگی «موقعیت زمانی و مکانی» و «ساخت و ماهیت جملۀ تعریضی» سخن به میان می‌آوریم که در ویژگی نخست، شرایط و احوال گوینده و مخاطب مورد بررسی قرار می‌گیرد و در ساخت جملۀ تعریضی نیز به پیوندِ عمیق تعریض با علم معانی پرداخته شده و آشکار می‌شود که تعریض در ساخت انواع جملات خبری و انشایی، دارای کارکردها و ارزش‌های بلاغی هنری متفاوتی است؛ چنان‌که میزان غیرمستقیم‌گویی، دریافت تعریض از سوی مخاطب، سهولت در انکار و... در انواع جملات، از سطح یکسانی برخودار نیست و سخنوران آگاهانه و با توجّه به موقعیت زمانی و مکانی، از جملات متناسب با آن موقعیت بهره می‌جویند.
Studying the implications of innuendo and its various perspectives
نویسندگان [English]
Mohammad reza Salehi Mazandarani1؛ Nasrollah Emami2؛ Seyyed Mohsen Zakinezhadiyan3
1Shahid Chamran University of Ahvaz
2Shahid Chamran University of Ahvaz
3Shahid Chamran University of Ahvaz
چکیده [English]
Despite the significance and spread of innuendo as an indirect expression especially in literary works, the preceding and recent rhetoric have sufficed to short definitions and a few instances about it. Beside the critique and analysis of those definitions and references to some of their deficits, this study is to suggest a more comprehensive definition beyond the insufficiency of the previous ones. We would also talk about the two features of "time and place circumstances "and" structure and nature" of innuendo sentences. In so doing, for the former one, the condition and mood of the speaker and the audience are discussed. Then, the second feature addresses the deep connection of innuendo and semantics. Ultimately, it is to be clarified that innuendo holds different rhetoric and artistic usages and significances in construction of various composition and statements, such that the level of implicit implication, audience's perception of innuendo, ease of denial, etc. is not the same in different sentences, and speakers consciously would employ suitable sentences regarding time and place circumstances.
کلیدواژه‌ها [English]
innuendo, time and place circumstance, audience, composition, statements
مراجع
آقاحسینی، حسین و محبوبه همّتیان (1394)، نگاهی تحلیلی به علم بیان، چ1، تهران: سمت.
امامی، نصراللّه (1388)، بر آستان جانان، چ1، اهواز: رسش.
انوشه، حسن (1381)، فرهنگ‌نامۀ ادبی فارسی (دانشنامۀ ادبی فارسی)، ج2، چ2، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
السکاکی، یوسف بن محمّد بن علی (1982)، مفتاح‌العلوم، بهکوشش عبدالحمید هنداوی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا (1388)، صور خیال در شعر فارسی، چ13، تهران: آگاه.
شمس‌قیس رازی (1336) المعجم فی‌معاییر اشعار العجم، به کوشش سیدمحمّدتقی مدرّس رضوی، چ1، تهران: دانشگاه تهران.
شمیسا، سیروس (1383)، بیان، چ3، تهران: میترا.
شمیسا، سیروس (1387)، بیان و معانی، چ3، تهران: میترا.
صالح مازندرانی، محمّدهادی بن محمّد (1376)، انوارالبلاغه، به کوشش محمّدعلی غلامی‌نژاد، تهران: مرکز فرهنگی نشر قبله.
صالحی مازندرانی، محمّدرضا و سیدمحسن زکی‌نژادیان (1396)، نقش کارکردهای بلاغی و زبانی در تبلیغات بازرگانی، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 8، شمارۀ 16، صص 223-250.
