پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 21 |
| تعداد شماره‌ها | 610 |
| تعداد مقالات | 9,028 |
| تعداد مشاهده مقاله | 67,082,909 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,656,367 |
مخترعات بلاغی امیرخسرو دهلوی | ||
| مطالعات زبانی و بلاغی | ||
| مقاله 11، دوره 14، شماره 31، خرداد 1402، صفحه 269-294 اصل مقاله (720.48 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22075/jlrs.2022.27295.2111 | ||
| نویسنده | ||
| مجاهد غلامی* | ||
| استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 05 خرداد 1401، تاریخ بازنگری: 10 مرداد 1401، تاریخ پذیرش: 30 مرداد 1401 | ||
| چکیده | ||
| امیرخسرو دهلوی (651-725ق) از ادیبان و شاعران آگاه و توانا و در عین حال، از چهره‌های کمتر شناخته‌شدۀ ادبیات فارسی است که در روزگار خویش، شهرتی بیش از زمانۀ ما داشته است. این ادّعا را نبودِ تصحیح‌های پیراسته از آثار وی و کم‌بودن پژوهش‌ها در احوال، نوشته‌ها و سروده‌هایش تأیید می‌کند. امیرخسرو به نوآوری در موسیقی و بلاغت گرایش داشته و در هر دو قلمرو ابداعاتی دارد. او در رسالۀ سوم از رسائل الاعجاز یا اعجاز خسروی، موسوم به فی اللّطایف من المصنوعات، از صنعت‌های ابداعی خود و نیز تصرّفاتی که به رسم جدید در صنعت‌های قدیم داشته، سخن گفته است. در انتساب شماری از اختراعات بلاغی و ابداعات بدیعی به وی، در میان بلاغیون، فضل تقدّم با سیف جام هروی، مؤلّف جامع الصّنایع و الاوزان (پیش از 778ق) است. ادامۀ کار هروی را فضلایی چون واعظ کاشفی در بدایع الافکار فی صنایع الاشعار (بین875 تا 910ق)، آزاد بلگرامی در سبحة المرجان فی آثار هندِستان (1177ق) و غزالان الهند (1178ق) و علّامه شبلی نعمانی (ف. 1332ق) در شعرالعجم پی گرفته‌اند. بدین ترتیب، چند مخترَع بلاغی به نام این شاعر ثبت شده است؛ از جمله ذواللّسانین، ایهام ذوالوجوه، ترجمة‌اللّفظ، ردیف‌المعنیین، عزل‌اللّسان، قلب‌اللّسان، حامل موقوف، فارس‌العراب، تسجیع لفّ و نشر، مبادلة‌الرّأسین، ضمن‌اللّفظ و نثراللّفظ. در این جستار که با هدف گزارش و سنجش آرا در مخترعات بلاغی امیرخسرو، به شیوۀ توصیفی - تحلیلی، مبتنی بر سندکاوی فراهم آمده، ابتدا تعریفی از صنعت‌های کمترشناختۀ مذکور ارائه شده است. سپس با واکاوی تحلیلی پیشینۀ این صنایع و مشابه آن‌ها در آثار بلاغی فارسی، درستی یا نادرستی ادّعای انتسابشان به امیرخسرو دهلوی، ارزیابی گردیده و دربارۀ ارزش‌های این صنعت‌ها در زیبایی‌شناسی شعر، سخن گفته شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بلاغت؛ مخترعات بلاغی؛ بدیع؛ امیرخسرو دهلوی؛ رسائل الاعجاز(اعجاز خسروی) | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Rhetorical inventions of Amir Khosrow Dehlavi | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mojahed Gholami | ||
| Assistant Professor of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Persian Gulf University, Bushehr, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Amir Khosrow Dehlavi (725-651 AH.) is one of the most knowledgeable and capable writers and poets and at the same time one of the lesser known figures of Persian literature. Amir Khosrow, was born in 1253 in a place called Patiyali, Uttar Pradesh. His real name was Ab'ul Hasan Yamin al-Din Khosrow whereas Amir Khosrow was his pen name. Also known as Amir Khosrow Dehlavi, this creative classical poet was associated with the royal empires of more than seven rulers of Delhi. The life history of Amir Khosrow is truly an inspiring one and he is considered to be one of the first recorded Indian dignitaries who are also a household name. Known for his immense contribution in literature and music, this legendary personality was born of a Turkish father and an Indian mother in a village in India. His fame in our time is much less than his fame in his time. The lack of accurate editions of his work and the scant research on his life, writings, and poems confirm this claim. Amir Khosrow has tended to innovate in music and rhetoric. He has innovations in these two areas. In the third article of “Rasa'il al-Ijaz” or “Ijaz-e Khosrawi”, entitled "Fi al-Latayf men al-Masnouāt", this poet has spoken about the word ornaments created by him. He also in this article talked about the changes he made in the old word ornaments. Among the authors of Persian rhetorical books, Seyf Jam Herawi, the author of “Jame 'al-Sana'i va al-Aouzan” (before 778 AH), for the first time attributed inventions in rhetoric to him. Also this work has been continued by the Vaez Kashfi in “Badāye al-Afkar fi Sanaye al-Ash'ar” (between 875 and 910 AH.), Azad Belgerami in “Sobhat al-Marjan fi Asāre Hendoustan” (1177 AH.) and “Ghezlan al-Hind” (1178 AH.), and Allameh Shebli Nomani (d. 1332 AH.) in the “Sher Al-Ajam”. Thus, a number of rhetorical inventions have been attributed to this poet. These speech ornaments have Arabic names. This article has been written with the aim of narrating and analyzing opinions about Amir Khosrow's rhetorical inventions. The method was analytical-descriptive and based on library sources. First, unknown rhetorical inventions are defined. Then the background of those inventions and similar ones in Persian rhetorical works are analyzed. Because it should be clarified whether their attribution to Amir Khosrow is correct or not? The impact of these inventions on the aesthetics of poetry has also been investigated. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Rhetoric, Rhetorical Inventions, Oratory, Amir Khosrow Dehlavi, Rasa'il al-Ijaz (Ijaz-e Khosrawi) | ||
| مراجع | ||
|
- آزاد بلگرامی، غلامعلی (2015م)، سبحه المرجان فی آثار هندِستان، به‌کوشش محمّد سعید الطریحی، بیروت: دارالرافدین.
- آزاد بلگرامی، غلامعلی(1382)، غزالان الهند، تصحیح سیروس شمیسا، تهران: صدای معاصر.
- اسماعیلی، عصمت و سعید قاسمی‌نیا (1395)، مقایسۀ ایهام در اصطلاحات موسیقی شعر حافظ با دو شاعر هم‌سبک پیشین: خواجو و امیرخسرو، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 7، شمارۀ 13، صص 7-32.
- امیرخسرو دهلوی، ابوالحسن یمین‌الدّین (1361)، دیوان امیرخسرو دهلوی، تصحیح سعید نفیسی، به‌کوشش م. درویش، تهران: جاویدان.
- انوری، علی‌بن‌محمّد (1376)، دیوان انوری، تصحیح محمّدتقی مدرّس رضوی، چ5، تهران: علمی و فرهنگی.
تاریخ سیستان (1381)، تصحیح محمّدتقی بهار، تهران: معین.
- تقوی، نصرالله (1317)، هنجار گفتار، تهران: چاپخانۀ مجلس.
- جامی، نورالدّین عبدالرّحمان (1381). بهارستان، تصحیح اسماعیل حاکمی، چ4، تهران: اطّلاعات.
- حافظ، شمس‌الدّین محمّد (1362)، دیوان حافظ، تصحیح پرویز ناتل خانلری، چ3، تهران: خوارزمی.
- حسینی نیشابوری، امیر برهان‌الدّین عطاءالله محمود (1384)، بدایع‌الصّنایع، تصحیح رحیم مسلمانیان قبادیانی، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
- رادویانی، محمّدبن‌عمر (1362)، ترجمان‌البلاغه، تصحیح احمد آتش، چ2، تهران: اساطیر.
- رامی تبریزی، شرف‌الدّین حسن‌بن‌محمّد (1385)، حقایق‌الحدائق، تصحیح سیّدمحمّدکاظم امام، چ2، تهران: دانشگاه تهران.
- زرّین‌کوب، عبدالحسین (1378)، دفتر ایّام: مجموعۀ گفتارها، اندیشه‌ها و جست‌وجوها، چ4، تهران: علمی.
- زیدری نسوی، شهاب‌الدّین محمّد خرندزی (1399)، نفثة‌المصدور، تصحیح امیرحسن یزدگردی، تهران: طوس.
- سروشیار، جمشید (1378)، بسوخت دیده ز حیرت: نقدی به تصحیح جدیدی از دیوان حافظ، نشر دانش، سال 16، شمارۀ 94، صص 55-71.
- سیف جام هروی (1399)، جامع الصّنایع و الاوزان، تصحیح زینب صادقی‌نژاد، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار با همکاری انتشارات سخن.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1391)، موسیقی شعر، چ13، تهران: آگه.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1387)، ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، چ5، تهران: سخن.
- شمس فخری اصفهانی (1389)، معیار جمالی و مفتاح ابواسحاقی، تصحیح یحیی کاردگر، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- شمس قیس رازی (1360)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، تصحیح محمّد قزوینی و مدرّس رضوی، تهران: زوّار.
- شمیسا، سیروس (1381)، نگاهی تازه به بدیع، چ13، ویراست دوم، تهران: فردوس.
- شیرعلی‌خان لودی (1377)، تذکرة مرآت‌الخیال، تصحیح حمید حسنی و بهروز صفرزاده، تهران: روزنه.
- صحرایی سرمزده، فاطمه (1394)، بلاغت توریه و تفاوت آن با توجیه و کنایه، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 6، شمارۀ 12، صص 103-116.
- صفا، ذبیح‌الله (1369)، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوس.
- ضیایی حبیب‌آبادی، فرزاد (1381)، تصحیف تناسب در شعر حافظ، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شمارۀ 56 و 57، صص 54-67.
- عطّار نیشابوری، فریدالدّین (1385)، منطق‌الطّیر، تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی، چ3، تهران: سخن.
- فتوحی، محمود (1385)، نقد ادبی در سبک هندی، ویراست دوّم، تهران: سخن.
- فردوسی، ابوالقاسم، (1398)، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی‌مطلق، چ4، تهران: سخن.
- کاشفی، کمال‌الدّین حسین واعظ (1369)، بدایع الافکار فی صنایع الاشعار، تصحیح میرجلال‌الدّین کزّازی، تهران: مرکز.
- کاردگر، یحیی (1396)، فنّ بدیع در زبان فارسی: بررسی تاریخی-تحلیلی صنایع بدیعی از آغاز تا امروز، تهران: صدای معاصر.
- کزّازی، میرجلال‌الدّین (1373)، زیباشناسی سخن فارسی: بدیع، تهران: کتاب ماد.
- قریب گرکانی، محمّدحسین (شمس‌العلما) (1389)، قطوف الرّبیع فی صنوف البدیع، تصحیح مرتضی قاسمی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- قریب گرکانی، محمّدحسین (شمس‌العلما))، بنگاله در قند پارسی: گفتارهایی در روابط فرهنگی ایران و هند، تهران: سخن.
- محبّتی، مهدی (1386)، بدیع نو: هنر ساخت و آرایش سخن، چ2، تهران: سخن.
- مستعلی پارسا، غلامرضا و حمیدرضا حافظیان (1395)، ضرورت تصحیح دوبارۀ دیوان امیرخسرو دهلوی، فصلنامۀ مطالعات شبه قارّه، سال 8، شمارۀ 28، صص 91-106.
- میرزاخان بن فخرالدّین محمّد (1354)، تحفه الهند، ج1، تصحیح نورالحسن انصاری، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- نجفقلی میرزا (آقا سردار) (1362)، درّۀ نجفی، تصحیح حسین آهی، تهران: کتاب‌فروشی فروغی.
- نظامی عروضی، احمدبن‌عمر (1327)، چهار مقاله، تصحیح محمّد قزوینی، چ2، تهران: کتاب‌فروشی اشراقی.
- نعمانی، شبلی (1368)، شعر العجم، ترجمۀ سیّدمحمّدتقی فخر داعی گیلانی، تهران: دنیای کتاب. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 214 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 202 |
||