پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 21 |
| تعداد شمارهها | 674 |
| تعداد مقالات | 9,836 |
| تعداد مشاهده مقاله | 69,855,031 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 49,194,460 |
حفظ محیط زیست در پرتو قواعد فقهیّه | ||
| مطالعات فقه و حقوق اسلامی | ||
| دوره 15، شماره 30، خرداد 1402، صفحه 289-320 اصل مقاله (484.13 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22075/feqh.2023.29632.3497 | ||
| نویسندگان | ||
| محمدرضا نیکنام1؛ حمید مسجدسرایی* 2؛ مهدی ذوالفقاری3 | ||
| 1دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد دامغان، دانشگاه آزاد اسلامی، دامغان، ایران | ||
| 2دانشیار فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران. (نویسنده مسئول) | ||
| 3اسنادیار گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان | ||
| تاریخ دریافت: 26 دی 1401، تاریخ بازنگری: 28 فروردین 1402، تاریخ پذیرش: 30 فروردین 1402 | ||
| چکیده | ||
| محیط زیست، موهبتی خدایی و دارای تأثیرات بسیار مثبت در زندگی انسان است؛ اما دغذغه حفظ محیط زیست تا آنجاست که به تدوین یک نظام حقوقی موسوم به «حقوق محیط زیست» منجرّ شده است که خود ضرورت تحقیق درباره این موضوع حیاتی را ثابت می کند. از سوی دیگر، قواعد و مبانی و عناصر و اهداف این نظام حقوقی نه تنها اثری نامطلوب در باورها و برداشت های فرهنگی و عقیدتی جوامع بشری ندارد، بلکه به سادگی و روشنی میتوان قواعد و مبانی و عناصر و اهداف چنین نظامی را از بطن ادیان و عقاید و فرهنگ های الهی و بشری به ویژه دین جامع و جهان شمول اسلام باز جست. با استمداد از مجموع آیات، احادیث و قواعد و مبانی فقهی اسلام میتوان به طرح این فرضیّه پرداخت که در این آئین آسمانی، محیط زیست از جمله ارزشها یا مصالح معتبر و قابل حمایت محسوب میشود و هرگونه اقدام علیه آن مادام که مقتضای مصلحتی برتر نباشد، محکوم به ردّ است. این تحقیق که به روش توصیفی - تحلیلی انجام گرفته به این نتیجه دست یافته است که از نظرگاه فقه اسلامی، می توان برای اثبات لزوم حفظ محیط زیست از نظر فقهی، علاوه بر آیات، روایات متعدد در خصوص حفظ برخی از مؤلّفه های زیست محیطی نظیر آب، خاک، هوا، حیوانات و نباتات و نیز دلیل عقل، به قواعد فقهیّه متعددی از قبیل قاعده لاضرر، احترام، اتلاف، عدالت، و ضمان ید استناد جست که بر وجوب حفظ و صیانت از محیط زیست دلالت دارد. این تحقیق تلاش دارد تا کیفیّت دلالت این قواعد بر مدّعای اصلی را بازشناسی نماید. | ||
| کلیدواژهها | ||
| محیط زیست؛ حقوق بشر؛ قواعد فقهیّه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Preservation of the environment in the light of Jurisprudential rules | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammadreza Niknam1؛ Hamid Masjedsaraei2؛ mahdi zolfaghari3 | ||
| 1PhD student in Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Damghan Branch, Islamic Azad University, Damghan, Iran | ||
| 2Associate Professorof of Islamic Law and Jurisprudence, University of Semnan, Semnan, Iran | ||
| 3Assistant professor, law department, damghan branch, Azad university | ||
| چکیده [English] | ||
| The environment is a gift from God and has very positive effects on human life; the concern for environmental protection has led to the formulation of a legal system called "Environmental Law", which itself proves the necessity of research on this vital issue. It does not have the cultural and ideological perceptions of human societies, but simply and clearly, the rules and foundations, elements, and goals of such a system can be found in religions, beliefs, and divine and human cultures, especially the comprehensive and universal religion of Islam. From all the verses, hadith, rules, and foundations of Islamic jurisprudence, it is possible to propose the presumption that in this divine religion, the environment is considered one of the values that can be protected, and any action against the environment is limited unless it considered as a nessasery action. This research, which has been done based on descriptive-analytical methods and based on library sources, led to the conclusion that from the point of view of Islamic jurisprudence, to prove the necessity of preserving the environment, in addition to numerous verses and narrations regarding the preservation of some environmental components such as Water, soil, air, animals and plants and the wisdom can be referred to several jurisprudential rules such as the Lazarar, Ehteram, Etlaf, Edalat, and the Zemaneyad. This research is trying to investigate the main issue based on these rules. | ||
| کلیدواژهها [English] | ||
| environment, human rights, Jurisprudential rules | ||
| مراجع | ||
|
- قرآن کریم.
- ابن منظور، جمالالدین محمد بن مکرم (1405ق)، لسان العرب، ج2، قم: ادب.
- الهامی نیا، علی اصغر (1394)، اصول اخلاق اسلامی، قم: پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع).
- امیدی، جلیل؛ یوسفی پور، فرهاد (1393)، موقعیّت و مبانی ارزش گذاری محیط زیست و لزوم مقابله با آلاینده ها در فقه اسلام، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 10، 7-30.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1368ق)، کتاب المکاسب، قم: مکتبه العلامه.
- بهرامی احمدی، حمید (1388)، قواعد فقه، مختصر هفتاد و هفت قاعده فقهی و حقوقی، با تطبیق بر قوانین، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
- بهرامی، مصطفی (1345)، حدود حقّ مالکیّت در فقه امامیه و قانون مدنی، پایان نامه دانشگاه تهران.
- بیهقی، احمد بن حسین بن علی (بی تا)، السنن الکبری، ج6، بیروت: دار الفکر.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج2، قم: داوری.
- جعفری، محمدتقی (1380)، رسائل فقهی، تهران: تهذیب.
- حسینی مراغی، سید میرعبدالفتاح (1417ق)، العناوین الفقهیّه، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حسینی، سید علی (1389)، طبیعت در سیره علوی(ع)، قم: خاکیان.
- حکیمیان، علی محمد؛ جاور، حسین؛ هوشمند فیروزآبادی، حسین؛ نقدیان، حسن (1400)، امکان سنجی استفاده ا ز قاعده احترام به عنوان مبنای ضمان ناشی از صدمه به محیط زیست، فصلنامه تعالی حقوق، 1، 82-109.
- حلّی(محقق)، جعفر بن حسن (1410ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، تهران: استقلال.
- خمینی(امام)، سید روح الله (1383)، صحیفه نور، ج19، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- خمینی(امام)، سید روح الله (1385ق)، الرسائل، ج2، قم: اسماعیلیان.
- خمینی(امام)، سید روح الله (بی تا)، تهذیب الاصول، ج2، بی تا.
- خوئی، سید ابوالقاسم (1408ق)، منهاج الصالحین، ج2، بیروت: دار البلاغه.
- خوئی، سید ابوالقاسم (1434ق)، مصطلحات الفقه، قم: دار الحدیث.
- رشیدپور، ابوالقاسم (1389)، قاعده لاضرر از دیدگاه امام خمینی، تهران: عروج.
- سید رضی، نهج البلاغه علی (ع)، ترجمه: محمد دشتی، خطبه 176.
- صدر(شهید)، سید محمد باقر (1420ق)، لاضرر ولاضرار، تقریر: سید کمال حیدری، قم: دار الصادقین.
- صدوق(شیخ)، محمد بن علی بن حسین بن بابویه (1413ق)، من لایحضره الفقیه، ج4، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- صرامی، سیف الله (1374)، نهاد حسبه در منابع فقه شیعه، نامه مفید، 2.
- صفایی، سید حسین (1375)، مقالات درباره حقوق مدنی و حقوق تطبیقی، تهران: میزان.
- طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم (1414ق)، تکمله العروه الوثقی، ج1، تحقیق: سید محمدحسین طباطبائی، قم: داوری.
- طباطبائی(علامه)، سید محمدحسین (1385)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1351ق)، المبسوط فی فقه الامامیه، ج3، تهران: المکتبه المرتضویّه.
- عاملی(شهید اول)، محمد بن مکّی (1426ق)، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، ج3، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه.
- علی محمدی، طاهر؛ نظرپور، حمزه؛ محمودی برام، فریده (1401)، مبانی مسئولیت مدنی دولت در برابر زیان های ناشی از پدیده گرد و خاک از منظر فقه و حقوق، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 28، 219-250.
- علیدوست ابوالقاسم (1390)، فقه و مصلحت، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- فراهانی فرد، سعید (1389)، اقتصاد منابع طبیعی از منظر اسلامی، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- فرحی، سید علی (1430ق)، تحقیق فی القواعد الفقهیّه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- فهیمی، عزیز الله، مشهدی، علی (1390)، فقه شیعه و تحوّل در مبانی مسئوئلیت مدنی زیست محیطی، فصلنامه حقوق، 41/1، 313-326.
- فهیمی، عزیزالله؛ عرب زاده، علی (1391)، مبانی فقهی حقوق محیط زیست، پژوهش نامه حقوق اسلامی، 35، 189-209.
- گوهری، عباس؛ بیژنی، مهدی (1390)، مسئولیت مطلق در تخریب محیط زیست، پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، 24، 113-146.
- مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، ج4، تهران: دار الکتتب الاسلامیه.
- مکارم شیرازی، ناصر (1411ق)، القواعد الفقهیّه، ج1و2، اصفهان: مدرسه الامام امیرالمومنین(ع).
- موسوی بجنوردی، سید حسن (1377)، القواعد الفقهیّه، ج1و2و4، تحقیق: محمدحسین درایتی و مهدی مهریزی، قم: الهادی.
- نوری(محدّث)، میرزا حسین (1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج17، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
- هاشمی شاهرودی، سید محمود (1394)، استفتائات، قم: بنیاد فقه و معارف اهل بیت(ع).
- ویژه، محمدرضا (1388)، نگرشی تطبیقی بر مالکیّت در فقه اسلامی و حقوق غرب، پژوهش های حقوقی، 15، 227-155. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 930 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 689 |
||