پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 21 |
| تعداد شماره‌ها | 635 |
| تعداد مقالات | 9,314 |
| تعداد مشاهده مقاله | 67,881,289 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 17,104,642 |
جلوه‌های خاصِ زبانِ گفتاری در بحرالأنساب (کتابی در ذکرِ خاندانِ احمدِ جامِ ژنده‌پیل) | ||
| مطالعات زبانی و بلاغی | ||
| دوره 15، شماره 38، دی 1403، صفحه 237-272 اصل مقاله (1.08 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22075/jlrs.2024.32610.2381 | ||
| نویسنده | ||
| محمود ندیمی هرندی* | ||
| استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 17 آذر 1402، تاریخ بازنگری: 18 بهمن 1402، تاریخ پذیرش: 18 بهمن 1402 | ||
| چکیده | ||
| بحر الأنساب کتابی است به زبان فارسی در ذکرِ خاندانِ احمدِ جامِ ژنده‌پیل که آن را محمّد حکیم جامی در سال 1034 هجری تألیف کرده است. این کتاب در شناساندنِ افرادِ خاندانِ شیخ احمدِ جام در نیمۀ دوم قرن دهم و نیمۀ اول قرن یازدهم و آگاهی از مقامات و مناصبِ آن‌ها منبعِ اصیل و دستِ اوّل محسوب میشود و همچنین شناسانندۀ بسیاری از نسبت‌ها و اسامیِ مردان و زنان رایج در آن عهد و نیز نام‌های جغرافیایی مربوط به حوزۀ جام است. نثرِ بحر الأنساب در بسیاری مواضع نزدیک به زبانِ گفتار است و به لحنِ محاوره یا عامیانه نوشته شده است. درواقع، مؤلّفِ آن از فرهنگِ عوام تأثیر پذیرفته بود و سبک، پسند و گرایشِ عمومیِ جامعه را در استفاده از زبانِ گفتار در نوشتار قبول کرده بود. در پژوهش حاضر، جلوه‌هایِ خاصِ زبانِ گفتاری در بحر الأنساب در سه سطحِ آوایی، لغوی و نحوی بررسی شده است تا از طریق آن، نمونه‌ای از زبانِ گفتاریِ خراسانِ عصرِ صفوی به دست داده شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| احمدِ جامِ ژنده‌پیل؛ بحرالأنساب؛ زبانِ گفتاری؛ محمّدحکیم جامی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Special Manifestations of Spoken Language in Bahr al-Ansāb (a Book about the Family of Ahmad-e Jām-e Zhende Pil) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mahmood Nadimi Harandi | ||
| Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Payam Noor University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Bahr al-Ansāb is a book in Persian language about the family of Ahmad-e Jām-e zhende Pil, which was written by Muhammad Hakim-e Jāmi in 1034 AH (1656 AD). The book is considered an authentic source about the members of Sheikh Ahmad-e Jām's family, their lives and social and official status, in the second half of the 10th century and the first half of the 11th century. It also provides information about the familial links, several male and females names common in that era, as well as geographical names related to the area of Jam. In many places, the prose of Bahr al-Ansāb is close to spoken language and is written in a colloquial tone. In fact, its author was influenced by folk culture and accepted the style and general tendency of the society in using spoken language in writing. In the present research, the special manifestations of the spoken language of Bahr al-Ansāb have been investigated at three phonetic, lexical, and syntactic levels in order to obtain an example of the spoken language of Khorāsān during the Safavid era. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Ahmad-e Jām-e Zhende Pil, Bahr al-Ansāb, Muhammad Hakim-e Jāmi, spoken language | ||
| مراجع | ||
|
-آیدنلو، سجّاد (1393)، «سه نکته از دستور تاریخی در شاهنامه و متون پهلوانی». نامۀ فرهنگستان (ویژه‌نامۀ دستور). (10). 64-47.
- ابوالفتوح رازی، حسین بن علی خزاعی (1389). رَوضُ الجِنان و رَوحُ الجَنان فی تفسیر القرآن. به کوشش محمّدجعفر یاحقّی و محمّد مهدی ناصح. چ4. مشهد: آستان قدس رضوی.
- ابوحفص سمرقندی، عمر بن حسن (1390). مُنتَخَبِ رونقُ المَجاِلس [در کتاب مُنتَخَبِ رونقُ المَجاِلس و بُستان العارفین و تُحفَةُ المُریدین]. به کوشش احمدعلی رجائی [بخارائی]. چ2. تهران: دانشگاه تهران.
- احمدی گیوی، حسن (1384). دستور زبان فارسی فعل. تهران: قطره.
- بی نام (1364). اسناد و مکاتبات تاریخی ایران - دورۀ افشاریه. به کوشش محمّدرضا نصیری. گیلان: جهاد دانشگاهی واحد گیلان.
- اعلم، هوشنگ (1384). «بحر الجواهر». دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ج1714-712.
- امینی هروی، ابراهیم بن میر جلال‌الدّین (1383). فتوحات شاهی (تاریخ صفوی از آغاز تا سال ۹۲۰ ق). به تصحیح محمّدرضا نصیری. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- انوری، حسن (1381). فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.
- بهاء ولد، بهاءالدّین محمّد بن حسین خطیبی بلخی (1352). معارف. به تصحیح بدیع‌الزَّمان فروزانفر. چ2. تهران: طهوری.
- بهار، ملک‌الشُّعراء (1375). سبک‌شناسی یا تاریخ تطوّر نثر فارسی. چ8. تهران: امیرکبیر.
- بیهقی، ابوالفضل محمّد بن حسین (1375). تاریخ بیهقی. به تصحیح علی‌اکبر فیّاض، مقدّمه و فهرست لغات از محمّدجعفر یاحقّی. چ3. مشهد: دانشگاه فردوسی.
-پِی‌سیکوف، لازار ساموئیلوویچ (1398). لهجۀ تهرانی. ترجمۀ محسن شجاعی، با یادداشت‌های علی‌اشرف صادقی. تهران: کتاب بهار.
- جعفری جزی، مسعود (1397). «اثری نویافته در ذکر خاندان و فرزندان شیخ احمد جام». جهان کتاب. 23(3و5). 57.
- حسینی اشکوری، سیّد جعفر (1392). فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، ج49. تهران: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
- خطیبی، حسین (1375). فنِّ نثر در ادب پارسی. چ2. تهران: زوّار.
- خواجگى شیرازى، محمّد بن احمد (1375). النَّظامیّة فی مذهب الامامیّة، تصحیح و تحقیق على اوجبى، تهران: انتشارات میراث مکتوب با همکارى مرکز فرهنگى نشر قبله.
- خواندمیر، غیاث‌الدّین (1380). تاریخ حبیب السِّیَر. زیر نظر سیّد محمّد دبیرسیاقی، مقدّمۀ جلال همایی. چ4. تهران: کتابخانۀ خیّام.
- دوغلات، میرزا محمّد حیدر (1383). تاریخ رشیدی. به تصحیح عباسقلی غفاری فرد. تهران: میراث مکتوب.
- دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه. زیر نظر محمّد معین و سیّد جعفر شهیدی. چاپ دوم از دورۀ جدید. تهران: دانشگاه تهران.
- راستی‌پور، مسعود (1397). «کسرۀ بدل از یای نکره، یک ویژگی گویشی-رسم‌الخطی». آینۀ میراث، 16(2پیاپی63). 128-97.
- رستگار فسائی، منصور (1380). انواع نثر فارسی. تهران: سمت.
- رضائی، جمال (1377). بررسی گویش بیرجندی. به اهتمام محمود رفیعی. تهران: هیرمند.
- زمرّدیان، رضا (1385). واژه‌نامۀ گویش قاین. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- سرابى، حسین بن عبداللّه (1373). سفرنامۀ فرّخ‌خان امین‌الدّوله (مخزن الوقایع). به کوشش کریم اصفهانیان و قدرت‌اللّه روشنى. چ2. تهران: اساطیر.
- سمیعی، احمد؛ صفوی، کوروش؛ یارمحمّدی، لطف‌الله (1387). مبانی زبان‌شناسی. تهران: مدرسه.
- سیدیزدی، زهرا؛ حکیمی، فرزانه (1395). «زبان عامیانه در فیروزشاه‌نامه». دانشگاه سمنان: مجله مطالعات زبانی- بلاغی. 7(13). 114-99.
- شریعت، محمّدجواد (1372). دستور زبان فارسی. چ6. تهران: اساطیر.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1393). درویش ستیهنده (از میراث عرفانی شیخ جام) [خلاصة المقامات تألیف ابوالمکارم بن علاءالملک جامی همراه با مقدّمه، تعلیقات و فهرست‌ها]. تهران: سخن.
- شیخ جام، ابونصر احمد جام ژنده‌پیل (1387). کنوز الحکمة. به تصحیح علی فاضل، توضیحات حسن نصیری جامی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- شیری، قهرمان (1398). تقلید و تنزّل (پاییز نثر فارسی از دورۀ مغول تا عصر صفوی). تهران: نشر ورا.
- صدیقیان، مهیندخت (1388). زبان خوش‌آهنگ فارسی (مجموعۀ مقالات و تحقیقات ادبی). گردآوری و تنظیم سیّد ابوطالب میرعابدینی. تهران: امیرکبیر.
- صفا، ذبیح‌اللّه (1397). مختصری در تاریخ تحوّل نظم و نثر پارسی. چ18. تهران: ققنوس.
- صفت‌گُل، منصور (1386). مقدّمه بر: شجرة الملوک (تاریخ منظوم سیستان از کهنترین روزگاران تا فرمانروایى ملک بهرام کیانى در دهههاى نخست حکومت قاجاران). تهران: میراث مکتوب.
- صفی‌پوری، عبدالرَّحیم بن عبدالکریم (1397). مُنتَهَی الأرَب فی لغاتِ العَرَب. مقدّمه، تصحیح، تعلیقات و فهارس علیرضا حاجیان‌نژاد. تهران: سخن.
- بی نام (1350). عالم‌آرای صفوی. به کوشش یداللّه شکری. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- عزیز بن اردشیر استرآبادی (1395). بزم و رزم. به کوشش توفیق سبحانی و هوشنگ ساعدلو. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- غزنوی، سدید‌الدّین محمّد (1388). مقامات ژنده‌پیل. به کوشش حشمت مؤیّد. چ4. تهران: علمی و فرهنگی.
- فاضل، علی (1368). مقدّمه بر: منتخب سراج السّائرین. مشهد: آستان قدس رضوی.
- فاضل، علی (1387 الف). مقدّمه بر: روضةُ المُذنبین و جنّةُ المُشتاقین. چ3. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- فاضل، علی (1387 ب). مقدّمه بر: مفتاح النّجات. چ3. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- فامی هروی، عبدالرَّحمن، [به‌احتمال از او] (1387). تاریخ هرات. نسخه برگردان به قطع اصل نسخۀ خطیِ کتابخانۀ شخصی دکتر محمّدحسن میرحسینی، کتابت سدۀ هفتم هجری، با مقدّمۀ محمّدحسن میرحسینی و محمّدرضا ابوئی مهریزی، با پیشگفتار ایرج افشار. تهران: میراث مکتوب.
- فخرالدّین على صفی (1356). رَشَحات عین الحیاة فى مناقب مشایخ الطَّریقة النَّقشبندیّة، با مقدّمه و تصحیحات و حواشی و تعلیقات على اصغر معینیان.، تهران: بنیاد نیکوکارى نوریانى.
- فقیه ابونصر، احمد بن خیر (1390). بُستانُ العارفین و تُحفة المُریدین [در کتاب مُنتَخَبِ رونقُ المَجاِلس و بُستان العارفین و تُحفَةُ المُریدین]. به کوشش احمدعلی رجائی [بخارائی]. چ2، تهران: دانشگاه تهران.
- فکرت، محمدآصف (1376). فارسی هروی (زبان گفتاری هرات). مشهد: دانشگاه فردوسی.
- قلانسی نسفی، عبداللّه بن محمّد بن ابی‌بکر(1385). ارشاد. به تصحیح عارف نوشاهی. تهران: میراث مکتوب.
-کلباسی، ایران (1370). فارسی اصفهانی. تهران: مؤسّسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- بی نام (1389). مجمل التَّواریخ و القصص. به تصحیح محمّدتقى بهار. تهران: اساطیر [چاپ افست از تهران: کلالۀ خاور، 1318].
- محمّد حکیم جامی (1034 ق). بحر الأنساب. تهران: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، دستنویس شمارۀ 17827.
- محمّد حکیم جامی (1397). بحر الأنساب. مقدّمه، تصحیح و تعلیقات رضا غوریانی. تهران: بنیاد موقوفات افشار با همکاری انتشارات سخن.
– محمّدی خَمَک (سکایی سیستانی)، جواد (1390). واژه‌نامۀ سکزی (فرهنگِ لغاتِ سیستانی). چ2. تهران: سروش.
- مُنشی، محمّد یوسف (1380). تذکرۀ مقیم‌خانی. مقدّمه، تصحیح و تحقیق فرشته صرّافان. تهران: میراث مکتوب.
- مُنشی قمی، احمد بن حسین (1394). خلاصة التَّواریخ، به تصحیح احسان اشراقی. چ3، تهران: دانشگاه تهران.
- منوچهرخان حکیم (1384). اسکندرنامه (بخش ختا). به تصحیح علیرضا ذکاوتى قراگزلو. تهران: میراث مکتوب.
- مودودی، محمّدناصر؛ تیموری، زهرا (1391). گنجینۀ شفاهی تایباد. تهران: نشر دیبایه.
- مؤیّد، حشمت (1388). حواشی بر: مقامات ژنده‌پیل. چ4. تهران: علمی و فرهنگی.
- ناتل خانلری، پرویز (1365). تاریخ زبان فارسی. تهران: نشر نو.
- نجفی، ابوالحسن (1387). فرهنگ فارسی عامیانه. چ2. تهران: نیلوفر.
- نفیسی، سعید (1390). «آیینِ فارسی‌نویسی». مقالات سعید نفیسی، به کوشش کریم اصفهانیان، با همکاری محمّدرسول دریاگشت، تهران: بنیاد موقوفات افشار. 848-829.
- ندیمی هرندی، محمود (1397). «بحر الأنساب و حکایتی نویافته از مقاماتِ منظومِ شیخ جام». در سایه‌سار ادب (جشن‌نامۀ دکتر علی سلطانی گردفرامرزی). یزد: علم نوین. 293-287.
- ندیمی هرندی، محمود (1402). «مفردپنداریِ جمعِ مکسّر در متون فارسی تا پایان قرن هفتم هجری». نامۀ فرهنگستان. 22(3 پیاپی 87). 66-47.
- وفا زواره‌ای، محمّدعلی (1385). تذکرۀ مآثر الباقریه. مقدّمه، تصحیح و تحشیۀ حسین مسجدی. اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
- یاحقی، محمّدجعفر و دیگران (1396). واژه‌نامۀ گویش تون (فردوس). تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- یزدی، شرف‌الدّین علی (1387). ظفرنامه. تصحیح و تحقیق سعید میرمحمّدصادق و عبدالحسین نوایی. تهران: مجلس شورای اسلامی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 172 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 165 |
||