استادیار گروه حقوق، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اراک، اراک، ایران
تاریخ دریافت: 10 اردیبهشت 1402،
تاریخ بازنگری: 25 تیر 1402،
تاریخ پذیرش: 03 مرداد 1402
چکیده
عبارت «شرط فعل نفیاً» در ماده 234 ق.م این گمان را به وجود میآورد که توافق بر ترک عمل حقوقی، تنها با «شرط فعل منفی» است؛ در حالی که با استقرا در قانون مدنی مصادیقی به چشم میخورد که انتقال ملک یا حقّ از مالک یا ذیحقّ سلب میشود بدون آن که وی متعهّد به ترکِ فعلی شده باشد. مواد 120، 448، 454، 460، 474، 500، 509، 679، 793 و 959 ق.م از آن قبیل است. سلب حقّ در این مواد، تابع عمومات شروط و به طور خاصّ، تابع شرط نتیجه است. چنین شرطی، «شرط نتیجۀ منفی» است. منظور از شرط نتیجۀ منفی، شرطی است که از طریق اندراج آن در ضمن عقد، «سلب حقّ» ایجاد شود. فیالواقع، «اسقاط حقّ» اثر مستقیم و ذاتی شرطِ نتیجۀ منفی است. این شرط تابع وجودِ حقّی عینی یا دینی است. علیرغم شباهتهایی که بین «شرط نتیجۀ منفی» و «شرط فعل منفی» وجود دارد، ولی با ارائۀ معیارهایی، تمیز بین این دو شرط ممکن میشود. یکی از مهمترین آثار کاربردی تمیز بین شرط نتیجۀ منفی و شرط فعل منفی، ضمانتاجرای تخلّف از شرط است. نتیجۀ تحقیق نشان میدهد که ضمانت اجرای تخلّف از شرط نتیجۀ منفی، بطلان عمل حقوقی معارض است، در حالی که ضمانت اجرای تخلّف از شرط فعل منفی، حقّ فسخ مشروطٌ له است.
Assistant Professor, Department of Law, Faculty of Administrative Sciences and Economics, Arak University
چکیده [English]
The phrase “condition of non-performance" in Article 234 of the Civil Code gives rise to the assumption that the agreement to omission legal action is only with "condition of negative action". While, by induction in the civil law, there are instances that the convey of property or right is deprived from the owner or beneficiary without him committing to omission action. Articles 120, 448, 454, 460, 474, 500, 509, 679, 793 and 959 of the Civil Code are such. Deprivation of rights in these articles is subject to the generality of the conditions and in particular, subject to the condition of the result. Such condition is "negative status condition". The meaning of negative status condition is the condition that “Foreclosure " is created through its entry in the contract. In fact, “Foreclosure " is a direct and inherent effect of the negative status condition. This condition is subject to the existence of an objective or religious right. Despite the similarities between "negative status condition" and "negative status condition", But by providing criteria, it becomes possible to distinguish between these two conditions. One of the most important practical effects of the distinction between the negative status condition and the negative action condition is the guarantee execution of breach of condition. The result of the research shows that the guarantee execution of breach of condition of negative result is the invalidity of the opposite legal act, while the guarantee of the violation of the condition of the negative Status is the right of person in whose favor a condition is made termination.
کلیدواژه‌ها [English]
condition of non-performance, negative status condition, deprivation of rights, right of termination, the forfeited right is not returned, absolute invalidity, irrevocable
مراجع
آل بحرالعلوم، سید محمد (1362)، بلغه الفقیه، ج1، چ4، تهران: مکتبه الصادق.
ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج2، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
ابن سعید حلّی، یحیی بن سعید (1405ق)، الجامع للشرائع، قم: مؤسسه سید الشهداء.
اصغریآقمشهدی، فخرالدین؛ فلاح، مهدی (1397)، قواعد عمومی قراردادها، بابلسر: دانشگاه مازندران.
مامقانی، عبدالله (بیتا)، نهایه المقال، قم: مجمع الذخائر الاسلامیه.
محقّق داماد، سید مصطفی (1388)، نظریۀ عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، ج1، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
محقّق داماد، سید مصطفی (1394)، وضعیّت حقوقی معامله فضولی مسبوق به منع، مجله تحقیقات حقوقی، 69، 23-33.
محقّق داماد، سید مصطفی (1399)، نظریۀ عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، ج2، چ2، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
محقّق داماد، سید مصطفی (1400)، حقوق خانواده، چ20، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
میرزانژاد جویباری، اکبر (1392)، امکان ابطال قرارداد معارض در حقوق ایران و انگلیس، مجموعه مقالات حقوق مدنی تطبیقی (به قلم گروهی از مولفان)، چ5، تهران: سمت.
میرزانژاد جویباری، اکبر (1401)، نقدی بر آرای استاد کاتوزیان دربارۀ تفکیک میان ضمانت اجرای نقض تعهّد به ترک فعل حقوقی و شرط نتیجۀ منفی، مطالعات حقوق خصوصی، 52، 389-409.
میرزای قمی، ابوالقاسم (1371)، جامع الشّتات، ج2، تهران: کیهان.
