پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 21 |
| تعداد شماره‌ها | 645 |
| تعداد مقالات | 9,455 |
| تعداد مشاهده مقاله | 68,227,255 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 47,766,940 |
بررسی دانش بومی و اتنوبوتانی گیاهان دارویی و خوراکی در منطقه محمدآباد کتول (مطالعه موردی: مراتع سیاه مرزکوه، استان گلستان) | ||
| اقلیم و بوم سازگان مناطق خشک و نیمه خشک | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 23 تیر 1404 | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22075/ceasr.2025.38010.1054 | ||
| نویسندگان | ||
| محدثه سلیمانی1؛ آزاده سلطانی آیدغمیشی2؛ وحید آرانیان* 1 | ||
| 1گروه مدیریت مرتع، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران | ||
| 2گروه مناطق خشک و نیمه‌خشک، دانشکده کویرشناسی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 17 خرداد 1404، تاریخ بازنگری: 09 تیر 1404، تاریخ پذیرش: 01 فروردین 1404 | ||
| چکیده | ||
| دانش بومی جوامع محلی درباره گیاهان دارویی و خوراکی، یکی از منابع ارزشمند برای مدیریت پایدار منابع طبیعی و توسعه طب سنتی است. پژوهش حاضر با هدف بررسی و مستندسازی دانش بومی و اتنوبوتانی مرتبط با گیاهان دارویی و خوراکی در مراتع سیاه‌مرزکوه، واقع در منطقه محمدآباد کتول، استان گلستان، انجام شد. این مطالعه به شناسایی گونه‌های گیاهی مورد استفاده توسط جوامع محلی، کاربردهای دارویی و خوراکی آن‌ها، روش‌های فرآوری، و نقش این گیاهان در معیشت و فرهنگ بومی پرداخته است. اطلاعات از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته، مشاهده مشارکتی و پرسش‌نامه از ۵۳ نفر (۳۳ مرد و ۲۰ زن) گردآوری شد. اغلب پاسخ‌دهندگان بالای ۶۰ سال سن داشتند و تحصیلات رسمی کمی داشتند یا بی‌سواد بودند. مشاغل اصلی آن‌ها دامداری، باغداری، زراعت و زنبورداری بود. در مجموع، ۵۸ گونه گیاهی از ۲۸ خانواده شناسایی شد. خانواده‌های غالب شامل کاسنی (۱۹٪)، نعناعیان (۱۰٪)، گندمیان (۷٪) و گل‌سرخیان و چتریان (هر کدام ۵٪) بودند. گونه‌های برجسته عبارت بودند از: Cichorium intybus، Allium rubellum، Urtica dioica، Mentha longifolia، و Physalis alkekengi. این گیاهان بیشتر برای درمان بیماری‌های تنفسی، گوارشی، ادراری-گردشی، پوستی و سرماخوردگی استفاده می‌شدند و بخشی نیز مصرف غذایی داشتند. بخش‌های هوایی گیاهان مانند برگ، ساقه و گل بیشترین کاربرد را داشتند و روش‌های آماده‌سازی شامل جوشانده، دم‌کرده، ضماد، مصرف خام یا استفاده در غذاهای سنتی مانند آش و سالاد بود. اشکال زیستی غالب شامل گیاهان علفی (۴۹٪)، درختچه‌ای (۱۹٪) و نیمه‌درختچه‌ای (۱۶٪) بود. از نظر تیپ زیستی، همی‌کریپتوفیت‌ها (۳۱٪)، تروفیت‌ها (۲۶٪) و ژئوفیت‌ها (۱۹٪) فراوان‌تر بودند. یافته‌ها نشان‌دهنده آگاهی عمیق جامعه محلی از ویژگی‌های گیاهی، فصل برداشت، و روش‌های مصرف است، اما استفاده از تنها بخشی از گونه‌های موجود نشان می‌دهد که دانش بومی در مقایسه با سایر مناطق ایران محدودتر است. این مطالعه بر ضرورت مستندسازی دانش بومی برای حفظ تنوع زیستی، توسعه پایدار، و بهره‌برداری در تحقیقات دارویی تأکید دارد. چالش‌هایی نظیر تغییرات فرهنگی و مهاجرت جوانان، خطر از دست رفتن این دانش را افزایش داده، اما فرصت‌هایی مانند استفاده از فناوری‌های نوین (مانند GIS) و افزایش آگاهی جهانی از اهمیت گیاهان دارویی، می‌تواند به حفاظت و بهره‌برداری پایدار از این منابع کمک کند. این پژوهش گامی در جهت حفظ میراث فرهنگی و طبیعی منطقه و توسعه نوآوری‌های دارویی و اکولوژیکی است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اتنوبوتانی؛ گیاهان دارویی؛ دانش بومی؛ محمدآباد کتول؛ مراتع مرزکوه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Ethnobotanical and Indigenous Knowledge Study of Medicinal and Edible Plants in the Mohammadabad Katoul Region (Case Study: Siah Marzkuh Rangelands, Golestan Province) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohadeseh Soleymani1؛ Azadeh Soltani2؛ Vahid Aranian1 | ||
| 1Rangeland Management Department, Faculty of Rangeland and Watershed Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran | ||
| 2Department of Arid and Semi-arid Regions, Faculty of Desert Studies, Semnan University, Semnan, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| This study explores the ethnobotanical knowledge of local communities in the Siahmarzkouh rangelands of Mohammadabad Katul, Golestan Province, northern Iran. The aim was to document traditional uses of medicinal and edible plants, their preparation methods, and their role in local culture and livelihoods. Data were gathered through semi-structured interviews, participatory observation, and questionnaires with 53 residents (33 men, 20 women), mostly over 60 years old and with limited formal education. Their main occupations included livestock herding, horticulture, farming, and beekeeping. A total of 58 plant species from 28 families were recorded. The most common families were Asteraceae (19%), Lamiaceae (10%), Poaceae (7%), and Rosaceae and Apiaceae (5% each). Frequently cited species included *Cichorium intybus*, *Allium rubellum*, *Urtica dioica*, *Mentha longifolia*, and *Physalis alkekengi*. These plants were mainly used for treating respiratory (32%), digestive (20%), urinary and circulatory (15%), dermatological (12%), and cold-related (7%) ailments, and also for food (9%). Aerial parts (leaves, stems, flowers) were most commonly used. Preparation methods included decoctions, infusions, poultices, and raw or cooked consumption in traditional dishes. Herbaceous plants (49%) dominated, followed by shrubs (19%) and subshrubs (16%). The most frequent life forms were hemicryptophytes (31%), therophytes (26%), and geophytes (19%). Despite rich traditional knowledge, the limited range of used species suggests a narrower ethnobotanical base than in other parts of Iran. The study highlights the importance of preserving this knowledge for biodiversity conservation, sustainable use of natural resources, and potential pharmaceutical applications. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Ethnobotany, Medicinal Plants, Indigenous Knowledge, Mohammadabad Katul, Marzkouh Rangelands | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 28 |
||