نگاهی نو به اوزان شعر فارسی از دیدگاه زبانشناسی و ریتم | ||
| مطالعات زبانی و بلاغی | ||
| مقاله 18، دوره 10، شماره 20، پاییز و زمستان 1398، صفحه 417-448 اصل مقاله (1011.86 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22075/jlrs.2019.16987.1404 | ||
| نویسندگان | ||
محمد میرزایی  1؛ شهرام نقشبندی2؛ حسین میثمی3؛ یدالله شکری4
| ||
| 1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان | ||
| 2استادیار زبانشناسی همگانی دانشگاه سمنان | ||
| 3استادیار هنر دانشگاه تهران | ||
| 4استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان | ||
| تاریخ دریافت: 23 دی 1397، تاریخ بازنگری: 21 اردیبهشت 1398، تاریخ پذیرش: 08 اردیبهشت 1398 | ||
| چکیده | ||
| این پژوهش، در پی آن است تا به‌جای آنکه اوزان شعر فارسی را بر مبنای قواعد عروضی بررسی کند، بر اساس آنچه فارسی‌زبانان می‌خوانند و درک می‌کنند، بسنجد. شناسایی هجاهای تکیه‌بر، از حوزۀ زبانشناسی و بررسی ریتمیک، از حوزۀ موسیقی، به این پژوهش کمک کرده است. با این فرضیه که میان قواعد عروضی شعر فارسی و نحوۀ خواندن آن توسط فارسی‌زبانان، تفاوت وجود دارد، تحقیق آغاز گردید. تعداد پنجاه بیت از شاعران سدة سوم تا پانزدهم هجری در پنجاه وزن گوناگون، گزینش شد. سپس به بیست نفر از کسانی که می‌توانستند شعر فارسی را درست بخوانند، داده شد و نتیجة خوانش آنان ضبط گردید. از خوانندگان خواسته شد شعر را موزون بخوانند و با زدن ضربه‌هایی روی میز، تأکیدهای وزن را نشان بدهند؛ چیزی شبیه کف‌زدن متناوب در جشن‌ها. حدود نهصد فایل صوتی مفید به‌دست‌آمده، پیاده‌سازی و تحلیل شد و محل تکیه‌های شعر، به زعم خوانندگان مشخص گردید. سپس نتایج در الگوهایی دسته‌بندی و الگوی غالب مشخص و بر اساس آن، تقطیع پیشنهادی برای هر وزن ارائه شد. مشخص گردید که فارسی‌زبانان، مقوله‌ای به نام زحاف آغازین را درک می‌کنند و به کار می‌برند، تفکیک افاعیل عروضی را گاهی متفاوت از عروض سنّتی انجام می‌دهند، اوزان مختلف‌الارکان را در الگوهایی تکرارشونده می‌خوانند و در اوزان دوری، سکوت میانۀ مصراع را دقیقاً به اندازۀ نقرات باقی‌مانده از زحافات، رعایت می‌کنند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عروض؛ وزن شعر؛ ریتم؛ تکیه؛ بحر | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A New Approach to Persian Poetry Meters from Linguistics and Rhythm Viewpoints | ||
| نویسندگان [English] | ||
| mohamad mirzayi1؛ Shahram Naghshbandi2؛ Hosein Meisami3؛ Yadollah Shokri4 | ||
| 1student of persian literature in semnan university | ||
| 2Faculty Member, General Linguistics Department, Semnan University | ||
| 3Tehran University | ||
| 4Semnan University | ||
| چکیده [English] | ||
| This study investigates the rhythm in Persian poetry based on what Persian native speakers read and perceive, not based on current postulated metrical rules. The study has been done from the perspective of rhythm and linguistics (by parsing the stressed syllables). It is hypothesized that there is a difference between current postulated metrical rules of Persian poetry and the way it is read naturally by Persian native speakers. Fifty verses with different metrics from the 3rd to 15th century's poets were chosen based on their frequency of use in Persian poetry. Then they were given to 20 people who could read poetry correctly and they were recorded. Other than briefing and providing a sample, they were asked to tap on the tables rhythmically like what they do in clapping. Around 900 audio files were analyzed and the place of stress in syllables were determined. Some patterns were found through the analysis. Then the major patterns were picked based on their frequency. Based on the prominent pattern, the suggested parsing were proposed. It was indicated that Persian speakers perceive the alteration in verse initial metrics in addition to the alteration in verse final metrics. They do rhythmic parsing differently from the traditional postulated metrics. They keep reading different rhymes in iterative patterns. Therefore, it has been suggested that verses can be parsed based on the number of the short syllables, but not the number of syllables as hypothesized in traditional Persian metrics. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Metrics, Rhythm, Bahr, Persian poetry, Prosody | ||
| مراجع | ||
|
- اسماعیل‌زاده، فاطمه (1390)، وزن و تکیه عروضی در پیوند با وزن و تکیة موسیقی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه اراک. - بزرگ‌نیا، اردشیر (1392)، ریتم در عروض، تهران: سنگ‌فرش. - بوبان، نگار (1388)، بنیان مشترک ریتم در موسیقی دستگاهی ایران و زبان فارسی، پایان‌نامة دکتری، دانشکدة هنر، دانشگاه الزهرا(س). - تهماسبی، ارشد (1392)، وزن‌خوانی واژگانی- روشی ابداعی، تهران: ماهور. - جعفری قمصری، مجتبی (1393)، الگوریتم تشخیص وزن عروضی شعر فارسی با تکیه بر ویژگی‌های توزیعی آواها، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم ریاضی، دانشگاه یزد. - رحیمی، ناصر و زهیر نادعلیزاده (1397)، نظم پریشان غزل حافظ و مرکّب‌نوازی، دوفصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال نهم، شماره 18، صص 193-210. - شاه‌محمدی، مینا، مهتا خوشنام تهرانی، حسن ذاکری و امیر رعنای حسینی (۱۳۸۰)، مدلی برای استخراج ماشینی وزن عروضی شعر فارسی با استفاده از روش‌های پردازش گفتار، چهارمین کنفرانس دانشجویی مهندسی برق ایران، دانشگاه تهران، سازمان علمی دانشجویی مهندسی برق کشور. - شمیسا، سیروس (1382)، آشنایی با عروض و قافیه، تهران: فردوس. - شمیسا، سیروس(1386)، فرهنگ عروضی، تهران: علم. - طبیب‌زاده، امید (1391)، وزن شعر فارسی از دیروز تا امروز (مجموعه سخنرانی‌های نخستین هم‌اندیشی وزن شعر فارسی و اشعار ایرانی در انجمن زبانشناسی ایران)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. - علوی، فاطمه (1388)، جایگاه تکیه در وزن شعر فارسی، پایان‌نامة دکتری، دانشگاه تربیت مدرس. - فرشیدورد، خسرو (1392)، دستور مفصّل امروز، تهران: سخن. - فضیلت، محمود (1388)، آهنگ شعر فارسی، کرمانشاه: دانشگاه رازی. - قره‌گزی، مهری (1388)، مبانی آواشناختی وزن شعر فارسی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد رشتة آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان، دانشگاه علامه طباطبایی. - کمال پورتراب، مصطفی (1393)، تئوری موسیقی. تهران: نشر چشمه. - مدرسی، حسین (1384)، فرهنگ کاربردی اوزان شعر فارسی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت). - ناتل خانلری، پرویز (1386)، وزن شعر فارسی. تهران: توس. - نجفی، ابوالحسن (1394)، دربارة طبقه‌بندی وزن‌های شعر فارسی، تهران: نیلوفر. - نجفی، ابوالحسن(1390)، مصاحبه در جشن‌نامه ابوالحسن نجفی، به همّت امید طبیب‌زاده، تهران: نیلوفر. - وحیدیان کامیار، تقی (1390)، فرهنگ اوزان شعر فارسی و فرهنگ اوزان صد شاعر بزرگ فارسی‌زبان، مشهد: دانشگاه فردوسی. -وحیدیان کامیار، تقی(1391). بررسی منشأ و وزن شعر فارسی، مشهد: آستان قدس رضوی. -Hayes, Bruce (1995), Metrical stress theory, The University of Chicago Press: Chicago. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 528 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 238 |
||
