پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 21 |
| تعداد شماره‌ها | 622 |
| تعداد مقالات | 9,157 |
| تعداد مشاهده مقاله | 67,490,162 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,019,394 |
نهادینه شدن نهاد «اجتهاد» در خلافت راشدین | ||
| مطالعات فقه و حقوق اسلامی | ||
| مقاله 9، دوره 13، شماره 24، شهریور 1400، صفحه 221-254 اصل مقاله (419.75 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22075/feqh.2019.15178.1639 | ||
| نویسنده | ||
| سید محمد صدری* | ||
| دانشیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه پیام نو ر، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 16 تیر 1397، تاریخ بازنگری: 29 بهمن 1397، تاریخ پذیرش: 25 اردیبهشت 1398 | ||
| چکیده | ||
| اجتهاد، به معنای واقعی در حضور پیامبر اسلام مفهومی نداشته و نخستین حرکت های اجتهادی در نخستین زمان های کوتاه دستی از آن منبع وحی و الهام، ضرورت یافته است. از آنجاکه اصل حکومت سیاسی در هنگام خلافت خلیفه دوّم تثبیت شده بود اجتهادات خلیفه دوّم برخلاف خلیفه نخست، از سنخ اجتهادات ضروری نبود. هنگامی که نوبت خلافت به خلیفه دوّم رسید طوفان فتوحات اسلامی، شرق و غرب جهان آن روزگار را به سرعت در نوردید و چیزی نگذشت که حکومت اسلامی را در گستره ای به پهنای دو امپراطوری روم شرقی و ساسانی گسترانید. تحوّلات سیاسی بزرگ ناشی از فتوحات اسلامی در مدت زمانی کوتاه می توانست منشأ تحوّلات عظیمی در دانش فقه باشد؛ اما خلیفه همه نهادهای عمومی و سیاسی سرزمین های نو گشوده را بر ساختار پیشین خود ابقاء کرد و با این سیاست، فقه را مجال ورود به حوزه های حقوق عمومی نداد. خلیفه دوّم در هنگام تصدّی خود بر حسب روحیّات شخصی بیشتر به اجتهادات عبادی پرداخت. برخلاف اجتهادات خلیفه نخست که عموماً به اقتضای ضرورت های سیاسی اجتماعی صورت گرفته بود اجتهاد های خلیفه دوّم و سوّم از سنخ اجتهاد های غیر ضروری می نمود. این شیوه، ضمن تثبیت اصل اجتهاد به عنوان مهمّ ترین نهاد مرجع، رفته رفته انحصار فتوا را از دست خلفا خارج کرده و سبب شد که برخی از صحابه به صورت علنی و آشکار اجتهاد کرده و به صدور فتوا اقدام کنند. نامه خلیفه دوّم به شریح قاضی را می توان نخستین منشور اجتهاد و صدور فتوا دانست، اما خلیفه به عکس عملکرد شخصی خود، در این منشور اجتهاد را امری بسیار مشکل دانسته و بر این باور است که فقط به هنگام ضرورت باید بدان مبادرت کرد. روند صدور فتوا و اجتهاد در زمان خلافت عثمان نیز به همان شیوه که در خلافت عمر رایج بود ادامه یافت. در همین زمان، گروهی از صحابه که به عنوان «فقیه» معروف شده بودند اجتهاد می کردند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اجتهاد؛ فقه؛ خلافت راشدین؛ شریعت اسلامی؛ تحوّلات اجتماعی؛ کتاب؛ سنّت | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The institutionalization of the ijtihad institution in the Rashedin caliphate | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Seyed Mohammad Sadri | ||
| Payam Noor University | ||
| چکیده [English] | ||
| Ijtihad has no meaning in the real sense of the presence of the Prophet of Islam and the first movements of ijtihadi have necessitated a short while after the accessibility to the source of revelation. When the caliphate's turn came to the second caliph, the storm of the Islamic conquests of the east and west of the world quickly swept through that era, and it was not until the Islamic revolution spread across the width of the two empires of the Eastern Roman Empire and the Sassanid Empire. Major political developments from Islamic conquests over a short period of time could have been the source of great changes in jurisprudential knowledge and the principle of political rule was established, but the caliph restored all of the public and political institutions of the newly created lands to its previous structure and allowed this jurisprudence to enter into legal areas Did not give a public rights. The second caliph according to his personal morals, went on to worship Ejtehadat. The letter of the second Caliph to the Shori'ah Ghazi is considered as the first charter of ijtihad and the giving of a fatwa, in this charter Ijtihad is considered very difficult and only a choice for necessities. The process of issuing fatwas and ijtihad during the caliphate of Usman continued in the same way. At the same time, a group of Companions who were known as the jurisprudents, were ijtihad. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Ijtihad, jurisprudence, rashidin caliphate, Islamic law, social changes, ketab, tradition (sonaat) | ||
| مراجع | ||
|
- قرآن کریم. - نهج البلاغه. - ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبه الله (1959م)، شرح نهج البلاغه، ج1و2و4، تحقیق: ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار إحیاء الکتب العربیه مکتبه عیسی البابی الحلبی و شرکاؤه. - ابن اثیر الجزری، مبارک بن محمد بن محمد الشیبانی الجزری (1390ق)، جامع الاصول لأحادیث الرسول، ج1و5و11، تحقیق: الشیخ عبدالقادر الانوؤط، بیروت: دار الکتب الاسلامیه. - ابن اثیر، علی بن محمد بن محمد الشیبانی الجزری (1407ق)، الکامل فی التاریخ، ج3، تحقیق: أبوالفداء عبدالله القاضی، بیروت: دار الکتب العلمیه. - ابن ابی شیبه، عبدالله بن محمد بن ابراهیم (1428ق)، المصنّف، ج1، تحقیق: اسامه بن ابراهیم، قاهره: الفاروق الحدیثه. - ابن عبدالبرّ، یوسف بن عبدالله بن محمد (1412ق)، الاستیعاب من اسماء الاصحاب، ج3، تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت: دار الجبل. - ابن عساکر، ابوالقاسم علی بن حسن بن هبه الله (بی تا)، تاریخ مدینه دمشق، بیروت: دار الفکر. - ابن قتیبه دینوری، محمد بن مسلم (1388)، الإمامه و السیاسه، زیر نظر عبدالجبار الناجی، تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. - ابن کثیر، اسماعیل بن محمد بن کثیر (1410ق)، البدایه و النهایه، بیروت: مکتبه المعارف. - ابن کثیر، عمادالدین ابوالفداء اسماعیل بن عمر بن کثیر قرشی (1419ق)، تفسیر قرآن العظیم، ج۲، بیروت: دارالکتب العلمیه ، منشورات محمدعلی بیضون. - ابن هشام، عبدالملک بن هشام (1400ق)، السیره النبویه (سیرة ابن هشام)، تحقیق: عمر عبدالسلام الترمذی، بیروت: دار الکتاب العربی. - ابوالفداء، اسماعیل بن علی (بی تا)، المختصر فی اخبار البشر (تاریخ ابی الفداء)، قاهره: مکتبه المتنبی. - ابوداود، سلیمان بن أشعث الازدی سجستانی (1420ق)، سنن ابی داود، تحقیق: شعیب الارناوؤط، بی جا: دار الرساله العالمیه. - البستی، ابن حبان (1393ق)، الثقات، ج2، حیدرآباد: دائره المعارف العثمانیه. - الدّارمی، عبدالله بن عبدالرحمن (1421ق)، مسند الدارمی(سنن الدارمی)، ج1، تحقیق: دارانى، حسین سلیم، ریاض: دار المغنی. - السیوطی، جلال الدین (1404ق)، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم: کتابخانه آیه الله العظمى مرعشی نجفی(ره). - السیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابی بکر (۱۴۵۲ق)، تاریخ الخلفاء، تحقیق: حمدی الدمرداش، عربستان: مکتبه نزار مصطفی الباز. - السیوطی، جلال الدین عبدالرحمن ابن ابی بکر (1401ق)، اللئالی المصنوعه، ج۱، بیروت: دار الکتب العلمیه. - السیوطی، جلال الدین عبدالرحمن ابن ابی بکر (1407ق)، جامع الاحادیث (الجامع الصغیر و زوائده و الجامع الکبیر)، ج30، مکتب البحوث و الدراسات فی دار الفکر. - القرطبی، محمد بن أحمد بن أبی بکر بن فَرْح الأنصاری (1364)، الجامع لاحکام القرآن، ج۵، تهران: ناصرخسرو . - المنیع الزهری، ابن سعد (1421ق)، الطبقات الکبری، ج2و3، تحقیق: محمد عمر، مکتبه الحانجی. - بخاری، محمد بن اسماعیل (1417ق)، الجامع المسند الصحیح المختصر من امور رسول الله و سننه و ایامه (صحیح البخاری)، ج۱، قاهره: لجنه احیاء کتب السنه. - بلاذری، احمد بن یحیى (1417ق)، جمل من انساب الاشراف، ج5و11، تحقیق: سهیل زکار، ریاض الزرکلی، بیروت: دار الفکر. - بلاذری، احمد بن یحیى (بی تا)، فتوح البلدان، بی جا: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت. - بیضون ابراهیم (1997م)، ملامح التیارات السیاسیه فی القرن الاول، بیروت: دار النهضه العربیه. - بیهقی ، احمد بن حسین بن علی (1424ق)، سنن الکبری، ج7، تحقیق عطا، عبدالقادر محمد، بیروت: دار الکتب العلمیه. - پطروشفسکی، ایلیا پاولویچ (1342)، اسلام در ایران، چ4، ترجمه: کریم کشاورز، تهران: پیام. - ترمذی، محمد بن عیسی الترمذی (1996م)، سنن ترمذی (الجامع الکبیر)، تحقیق: بشار عوّاد، بیروت: دار الغرب الاسلامی. - حافظ ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبد الله (1416ق)، حلیه الاولیاء و طبقات الاصفیاء، بیروت: مکتبه الخانجی و دار الفکر. - حاکم نیشابوری، ابوعبدالله محمد بن عبدالله (1411ق)، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، بیروت: دار الکتب العلمیه. - حلبی، علی بن ابراهیم بن احمد حلبی (1970م)، انسان العیون فی سیره الامین المأمون (سیره حلبی)، ج3، تصحیح: عبدالله محمد الخلیلی، بیروت: دار الکتب العلمیّه. - خرمشاهی، بهاءالدین (1377)، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۲، تهران: ناهید، دوستان. - خوارزمی، موفق بن احمد (۱۴۱۸ق)، مقتل الحسین، تحقیق: شیخ محمد سماوی، قم: أنوار الهدى. - ذهبی، محمد بن احمد (1405ق)، سیر اعلام النبلاء، ج3، چ2، بیروت: مؤسسه الرساله. - ذهبی، محمد بن احمد (1382ق)، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، ج5، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت: دار المعرفه. - سید مرتضی(علم الهدی)، علی بن حسین موسوی (1410ق)، الشافی فی الامامه، ج4،تصحیح: عبد الزهراء الحسینی، قم: موسسه الصادق. - شوکانی، محمد بن علی بن محمد (1414ق)، تفسیر فتح القدیر، ج۱، بیروت: دار ابن کثیر- دار الکلم الطیب. - طبری، محمد بن جریر (1387)، تاریخ الرسل و الملوک، ج2و3و4، بیروت: دار التراث. - عسقلانی (ابن حجر)، احمد بن علی بن محمد کنانی (1417ق)، الصواعق المحرقه على اهل الرفض و الضلال و الزندقه، تحقیق: عبدالرحمن بن عبدالله الترکی و خامل محمد الخراط، بیروت: مؤسسه الرساله. - عسقلانی(ابن حجر)، احمد بن علی بن محمد بن احمد بن حجر عسقلانی (1419ق)، المطالب العالیه بزوائد المسانید الثمانیه،کتاب النکاح باب الصداق والترغیب فیه، ج۸، ریاض: دار العاصمه – دار الغیث السعودیه. - عسقلانی(ابن حجر)، احمد بن علی بن محمد بن احمد بن حجر عسقلانی (1390ق)، لسان المیزان، ج2، قم: موسسه الاعلمی للمطبوعات. - فخر رازی، ابوعبدالله محمد بن حسن بن حسین رازی (1418ق)، المحصول فی علم الاصول، تحقیق: جابر فیاض العلوانی، بیروت: مؤسسه الرساله. - قلعه جی، محمد روّاس (1403ق)، موسوعه فقه علی بن ابی‌طالب، دمشق: دار الفکر. - قندوزی الحنفی، شیخ سلیمان بن ابراهیم اقندوزی (1422ق)، ینابیع المودّه لذى القربى،تحقیق: سید علی جمال اشرف الحسینی، قم: دار الأسوه. - متقی هندی، علاء الدین علی بن حسام الدین (1403ق)، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، ج9، چ5، تحقیق: صفوه الصفا بکری الحیانی، لبنان: مؤسسه الرساله. - مسعودی، علی بن حسین (2005م)، مروج الذّهب و معادن الجوهر، ج1و3، بیروت: المکتبه العصریه. - مسلم بن حجاج (۱۴۲۷ق)، صحیح مسلم، ریاض: دار الطیبه. - معرفت، محمدهادی (1371)، التمهید فی علوم القرآن، ج۱، ترجمه: ابومحمد وکیلی، قم: سازمان تبلیغات اسلامی. - نسائی، أحمد بن شعیب بن علی خراسانی (1421ق)، السنن الکبری، ج5، تحقیق:عبد الله بن عبد المحسن الترکی، بیروت: مؤسسه الرساله. - یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب (۱۳۵۸ق)، تاریخ الیعقوبی، ج1و2، بیروت: مؤسسه الأعلمی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 686 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 702 |
||