پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 21 |
| تعداد شماره‌ها | 620 |
| تعداد مقالات | 9,100 |
| تعداد مشاهده مقاله | 67,311,784 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,797,261 |
پژوهشی در حیل تخلّص از ربا با تأکید بر بیع عینه | ||
| مطالعات فقه و حقوق اسلامی | ||
| مقاله 13، دوره 14، شماره 28، مهر 1401، صفحه 325-348 اصل مقاله (367.96 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22075/feqh.2021.24383.3006 | ||
| نویسندگان | ||
| جواد نفری* 1؛ علی عندلیبی2 | ||
| 1عضو هیأت علمی، گروه معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوئین زهرا، قزوین، ایران (نویسنده مسئول) | ||
| 2استادیار گروه فقه، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 08 شهریور 1400، تاریخ بازنگری: 10 آبان 1400، تاریخ پذیرش: 01 دی 1400 | ||
| چکیده | ||
| ربا از مسائل بسیار مهمّی است که از گذشته های دور مورد ابتلای جوامع مختلف بشری بوده و همواره آسیب های اقتصادی و اجتماعی قابل توجهی را به اعضای جامعه وارد ساخته است. بر همین اساس، در دین مبین اسلام، در خلال نصوص بسیاری حکم به حرمت معاملات ربوی شده است. با این حال، برخی از فقها و اندیشمندان مسلمان در آثار خود فصلی را تحت عنوان «حیل تخلّص از ربا» آورده و طی آن، شیوه هایی را معرّفی نموده اند که از طریق آنها، معاملاتی صورت می پذیرد که ظاهری شبیه به معاملات غیر ربوی داشته و بر همین اساس، مشمول حکم حرمت ربا نمی شوند. مهم ترین سؤالی که در این خصوص مطرح می گردد حکم استفاده از حیل تخلّص از رباست که در پژوهش حاضر تلاش شده تا با روش تحلیلی - توصیفی ضمن ارائه پاسخی مستند بدان، حکم بیع عینه به عنوان یکی از حیل ربا مورد بررسی قرار گیرد. پیرامون حکم روش های فرار از معامله ربوی میان فقها اختلاف نظر وجود داشته و برخی با استناد به تعارض بکارگیری این شیوه ها با فلسفه حرمت ربا، قائل به عدم مشروعیّت این اقدام شده و در مقابل، برخی با تمسّک به منطوق برخی روایات خاص، مدّعی شده اند که حیل تخلّص از ربا تخصیصاً یا تخصّصاً از حکم حرمت ربا خارج است. بر مبنای پژوهش های صورت گرفته، نه تنها استفاده از حیل تخلّص از ربا خالی از اشکال است بلکه می توان از «بیع عینه» به عنوان شیوه ای در جهت فرار از ارتکاب به معاملات ربوی استفاده نمود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| معامله؛ ربا؛ حیل تخلّص؛ راه های فرار از معامله ربوی؛ بیع عینه؛ بیع نسیه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A research on ways to get rid of usury with an emphasis on sale of the object | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Javad Nafari1؛ Ali Andalibi2 | ||
| 1Azad Islamic Univesity-buinzahra | ||
| 2استادیار گروه فقه، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران | ||
| چکیده [English] | ||
| Usury is one of the most important issues that has plagued various human societies since ancient times and has always caused significant economic and social harm to members of society. Accordingly, in the religion of Islam, many texts have ruled that usury is forbidden. However, some Muslim jurists and thinkers have included a chapter in their works entitled "The Trick of Usury" in which they have introduced methods through which transactions are made that appear to be similar to non-usury transactions. They have usury and accordingly, they are not subject to the ruling on the sanctity of usury. The most important question in this regard is the ruling on using the trick of usury. There has been disagreement among jurists about the ruling on methods of escaping the usury deal, and some, citing the conflict between the use of these methods and the philosophy of the sanctity of usury, believe that this action is illegitimate, and on the other hand, some claim based on the content of certain narrations. They have said that cheating usury is out of the sanctity of usury specifically or professionally. According to research, not only is the use of usury tricks free of problems, but also the sale of object can be used as a way to avoid committing usury transactions. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| transaction, usury, ways to escape usury transaction, loan sale | ||
| مراجع | ||
|
- قرآن کریم.
- ابن حزم، ابو محمد علی (بی تا)، المحلّی بالآثار، ج7، بیروت: دار الفکر.
- ابن سعید حلّی، یحیی بن سعید (1405ق)، الجامع للشرائع، قم: مؤسسه سید الشهداء العلمیه.
- ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، ج14، چ3، بیروت: دار الفکر.
- اردبیلی(محقّق)، احمد بن محمد (1403ق)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، ج9، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- اسماعیل بن عباد (1414ق)، المحیط فی اللغه، تحقیق محمد حسن آل یاسین، ج10، بیروت: عالم الکتب.
- امامی، سید حسن (1368)، حقوق مدنی، ج1، چ7، تهران: اسلامیه.
- بحرانی، شیخ یوسف (1405ق)، الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، ج25، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- تبریزی، میرزا جواد (1416ق)، صراط النجاه، ج8، قم: مکتب نشر المنتخب.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج3، قم: داوری.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1413ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج3، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1392)، ترمینولوژی حقوق، چ25، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- جمعی از نویسندگان زیرنظر سید محمود هاشمی شاهرودی (1382)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج2، قم: مؤسسه دایره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع).
- حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج18، قم: آل البیت(ع).
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1410ق)، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، ج1، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1410ق)، نهایه الاحکام، ج2، قم: اسماعیلیان.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (بی تا)، تذکره الفقهاء، ج10، قم: آل البیت(ع).
- حمیری، عبدالله بن جعفر (بی تا)، قرب الاسناد، ج2، تهران: کتابفروشی نینوا.
- خطیبی، مهدی (1400)، تفکیک حیله های مجاز و حیله های غیر مجاز قرض ربوی با معیار عرف، دو فصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، 26، 211-246.
- خمینی(امام)، سید روح الله (بی تا)، تحریر الوسیله، ج1، قم: دار العلم.
- خوانساری، سید احمد (1405ق)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، ج3، چ2، قم: اسماعیلیان.
- دهخدا، علی اکبر (1377)، لغت نامه دهخدا، ج13، چ2، تهران: مؤسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، دمشق: دار العلم.
- رضایی، احمد علی (1394)، جایگزین های شرعی برای معاملات ربوی: گامی به سوی بانکداری اسلامی، مجله اقتصادی، 7 و 8، 81-92.
- رمضان زاده، یوسف (1389)، بررسی تطبیقی حیله در ربا با تکیه بر دیدگاه امام خمینی (ره) و شهیدین، پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم.
- سید مرتضی(علم الهدی)، علی بن حسین (1415ق)، الانتصار فی انفرادات الامامیه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- سید مرتضی(علم الهدی)، علی بن حسین(1417ق)، المسائل الناصریات، تهران: رابطه الثقافه و العلاقات الاسلامیه.
- صدوق(شیخ)، محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی (1363)، من لایحضره الفقیه، ج3و4، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- صدوق(شیخ)، محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی (1377)، الخصال، ترجمه محمد باقر کمره ای، ج4، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طریحی، فخر الدین (1408ق)، مجمع البحرین، ترجمه احمد حسینی، ج5، قم: مکتب النشر الثقافه الاسلامیه.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1387ق - ب)، الجمل و العقود فی العبادات، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1387ق- الف)، المبسوط فی فقه الامامیه، ج5، چ3، تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1407ق)، تهذیب الاحکام، ج7، چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- عاملی(شهید اول)، محمد بن مکّی (1417ق)، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، ج3، چ2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- عسگری آرانی، سجاد؛ مسعود، غلامحسین؛ شکرچی زاده، محسن (1400)، مطالعه تطبیقی سیاست جنایی ایران و مصر نسبت به ربا، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 24، 255-282.
- فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق)، کتاب العین، ج8، چ2، قم: هجرت.
- فرج زاده جبدرقی، هاشم؛ صابریان، علیرضا؛ کهساری، رضا (1400)، بررسی مشروعیّت حیل ربا در مذاهب اسلامی، پژوهش های فقهی، 2، 409-433.
- فیروز آبادی، مجد الدین بن محمد (بی تا)، قاموس اللغه، ج3، بیروت: دار الجمیل.
- مجلسی(علامه)، محمدباقر (1403ق)، بحار الانوار الجامعه لدرر أخبار الائمه الأطهار، ج100، چ2، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- مجلسی(علامه)، محمدباقر (1404ق)، مرآه العقول فی شرح اخبار آل الرسول(ص)، ج19، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- مغنیه، محمدجواد (1421ق)، فقه الامام الصادق(ع)، ج3، چ2، قم: انصاریان.
- مکارم شیرازی، ناصر (1383- الف). بررسی فرار از ربا، قم: مدرسه امام علی بن ابیطالب(ع).
- مکارم شیرازی، ناصر (1383- ب)، حیله های شرعی و چاره جویی های صحیح در فقه اسلامی، تحقیق: ابوالقاسم علیان نژادی، قم: مدرسه امام علی بن ابیطالب(ع).
- نجفی خوانساری، موسی بن محمد (1418ق)، منیه الطالب فی شرح المکاسب، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (بی تا)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج23، چ7، بیروت: دار احیاء التراث العربی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 483 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 357 |
||