پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 21 |
| تعداد شماره‌ها | 628 |
| تعداد مقالات | 9,179 |
| تعداد مشاهده مقاله | 67,526,919 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,061,615 |
خوانشی نمادین از شطرنجالعارفین ابن‌عربی و رساله شطرنجیه شیخ علاءالدوله سمنانی | ||
| مطالعات زبانی و بلاغی | ||
| دوره 15، شماره 37، آبان 1403، صفحه 179-210 اصل مقاله (1.66 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22075/jlrs.2024.33203.2425 | ||
| نویسندگان | ||
| الهام رضوانی مقدم1؛ قدرت الله خیاطیان* 2 | ||
| 1پژوهشگر پسادکتری تصوف و عرفان اسلامی و مدرس گروه ادیان و عرفان دانشگاه سمنان، سمنان، ایران. | ||
| 2استاد عرفان اسلامی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران (نویسندة مسئول). | ||
| تاریخ دریافت: 16 بهمن 1402، تاریخ بازنگری: 19 فروردین 1403، تاریخ پذیرش: 19 فروردین 1403 | ||
| چکیده | ||
| نماد به‌عنوان یکی از نشانه‌های بیان است که فرد به کمک آن، درونمایة ناشناخته، مبهم و بیان‌ناپذیر ذهن خود را آشکار می‌سازد. عارفان برای پرورش اندیشه‌های عرفانی خویش، از نمادپردازی بهره برده‌اند. جهان‌بینی ابن‌عربی، بهره‌گیری از نماد، اشاره و تأویل است. وی در آثارش به طرز شگرفی، در ظاهر افادة معنایی خاص می‌کند؛ اما بااین‌حال، در لایه‌های زیرین آن، گنجینه‌هایی از حقیقت نهفته است. جستار پیش رو با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی نماد در دو اثر شطرنجالعارفین منسوب به ابن‌عربی و رسالة شطرنجیة شیخ علاءالدوله سمنانی پرداخته است. نتایج حاصل از این پژوهش آن است که ابن‌عربی به تفصیل به نمادپردازی خانه‌های شطرنج پرداخته و تعداد خانه‌های شطرنج را مطابق با صد مقام تنظیم و در برخی منزل‌ها، به معنای ظاهری آن اکتفا نموده؛ اما در برخی منازل که معنای مذکور ضعیف و بعید بوده، از تفسیرهای تأویل‌گرایانه نمادها بهره برده است. درحالی‌که شیخ علاءالدولة سمنانی، به‌اختصار، هریک از مهره‌های شطرنج را با توجه به خاصیّتی که دارند، بر خواص و طبایع وجود انسانی تطبیق داده و از بازی شطرنج، شطرنجی عرفانی- اخلاقی در انطباق با مهره‌های شطرنج و خاصیّت آن بر وجود انسانی ایجاد نموده است؛ بنابراین نظام نمادگرایی شیخ اکبر، نسبت‌به شیخ علاءالدوله بسیار پیچیده و غامض و درعین‌حال، گویای معارف ارزشمندی از گنجینه‌های اسرار الهی است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شطرنج؛ نماد؛ شطرنجالعارفین؛ وجودشناسی؛ رسالة شطرنجیه؛ ابن‌عربی؛ شیخ علاءالدوله سمنانی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A symbolic reading of Ibn Arabi's Shatranj al-Ārifin and Sheikh A’lā al-Dowleh Semnāni 's Shatranjiya Treatise | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Elham Rezvani Moghadam1؛ Ghodratollah Khayatian2 | ||
| 1Post-doctoral researcher of Sufism and Islamic mysticism and lecturer at the Department of Religions and Mysticism, Semnan University, Semnan, Iran. | ||
| 2Professor of Islamic mysticism, Semnan University, Semnan, Iran (correspondence author) | ||
| چکیده [English] | ||
| A symbol is one of the signs of expression with the help of which a person reveals the unknown, ambiguous and inexpressible content of his mind. Mystics have used symbolism to develop their mystical thoughts. Ibn Arabi's worldview is best illustrated by the use of symbols, allusions and interpretations. In his works, he wondrously decorates the language of his text; still, in its underlying layers, treasures of truth are hidden. The present essay has analyzed the symbols in the two works of Shatranj al-Ārifin Shatranjiya Treatise, respectively attributed to Ibn Arabi and Sheikh A’lā al-Dowleh Semnāni, using a descriptive-analytical method. The results of this research reveal that Ibn Arabi elaborated on the symbolism of chessboard and set the number of chessboard squares according to one hundred positions; he limited himself to the apparent meaning for some of the squares but used hermeneutic interpretations of symbols for those where the apparent meaning did not hold a solid ground. Meanwhile, Sheikh A’lā al-Dowleh Semnāni, in short, associated the characteristics of each of the chess pieces to the nature and features of human existence, creating a mystic-ethical chessboard of human existence in accordance with the chess pieces. Therefore, Ibn Arabi's symbolic system is very complex and mysterious compared to that of Sheikh A’lā al-Dowleh, and at the same time, it is indicative of valuable knowledge from the treasures of divine secrets. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Chess, Symbol, Shatranj al-Ārifin, Existentialism, Shatranjiya Treatise, Ibn Arabi, Sheikh A’lā al-Dowleh Semnāni | ||
| مراجع | ||
|
- قرآن کریم.
- ابن‌عربی، محیی‌الدین (بی‌تا). فتوحات مکیه. جلد اول، بیروت: دارالصادر.
- ابن‌عربی، محیی‌الدین (1378). ترجمان‌الاشواق. رینولد آلن نیکلسون. تهران: روزنه.
- المسعودی، ابوالحسن علی‌بن‌الحسن علی (1965). مروج‌الذهب. بیروت: دارالاندلس.
- بلاغی، عبدالحجت (1369). کتاب انساب خاندان‌های مردم نایین «مدینة‌العرفا» و کتاب شطرنج‌العرفا، چ اول. تهران: سپهر.
- بورکهارت، تیتوس (1388). رمزپردازی. ترجمة جلال ستاری. تهران: سروش.
- پورنامداریان، تقی (1368). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. تهران: علمی و فرهنگی.
- تلمسانی، محمدبن الهاشمی بن عبدالرحمن الحسنی (بی‌تا). شرح شطرنجالعارفین منسوب الی الشیخ الأکبر قدس الله سره. بی‌جا. بی‌نا.
- حلمی، محمد مصطفی (1387). ابن‌عربی با نمادها در پی چه چیزی است؟ منبع نمادهای به کار رفته توسط او کدام است؟ ابراهیم مدکور و دیگران، تهران: مرکز.
- خلف تبریزی، محمدحسین (1362). برهان قاطع. به اهتمام محمد معین، چاپ پنجم، تهران: امیر کبیر.
- دریایی، تورج (1393). گزارش شطرنج و نهش نیو-اردشیر. ترجمة شهرام جلیلیان. تهران: توس.
- دهخدا، علی‌اکبر (1373). لغتنامه. زیر نظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی. تهران: دانشگاه تهران.
- ذاکری، مصطفی (1381). ریشه‌شناسی اصطلاحات شطرنج. نامة انجمن. 1. 37-22.
- راوندی، محمدبن علی بن سلیمان (1385). راحة‌الصدور و آیة‌السرور در تاریخ آل سلجوق، به سعی و تصحیح محمد اقبال. با مقدّمة استاد بدیع‌الزّمان فروزانفرو استاد مجتبی مینوی. تهران: اساطیر.
- رشیدی، عبدالرشید بن عبدالغفور (1337). فرهنگ رشیدی: به ضمیمه معربات رشیدی. به تحقیق و تصحیح محمد لوی عباسی. ج 2. تهران: کتابفروشی بارانی.
- زبیدی، محمد مرتضی (1306هـ.ق.). تاج‌العروس من جواهرالقاموس. بالمطبعة الخیریة. مصر: افست دارالمکتبه‌الحیاة. بیروت: لبنان.
- سرّاج طوسی، سرّاج (1914.م). اللمع فی‌التصوف. مطبعة بریل. لیدن.
- سروری، محمدبن قاسم بن حاجی محمد (1338). فرهنگ مجمع الفرس. به کوشش محمد دبیر سیاقی. تهران: کتابفروشی علی اکبر علمی.
- سلمی، ابوعبدالرحمن محمّد بن حسین بن محمّد بن موسی ازدی نیشابوری (1424). طبقات‌الصوفیه. تحقیق مصطفی عبدالقاهر عطا، چاپ دوم. بیروت: دار الکتب العلمیة.
- سمنانی، علاءالدوله (1369). مصنّفات فارسی. به اهتمام نجیب مایل هروی. تهران: علمی و فرهنگی.
- عفیفی (1963.م). التّصوف. الثورات الروحیه فی الاسلام. قاهره.
- علیزاده، ناصر؛ رمضانی، مهدی (1397). مضمون‌آفرینی و نمادپردازی از شطرنج در متون منظوم عرفانی. مجلة عرفان اسلامی. 15(57). 62-41.
- نجیب محمود، ذکی (1387). نمادگرایی در اندیشة ابن‌عربی، نگاهی به الگوی ترجمان‌الاشواق، ابراهیم مدکور و دیگران. تهران: مرکز.
- نویا، پل (1373). تفسیر قرآنی و زبان عرفانی. ترجمة اسماعیل سعادت. چاپ اول. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
-Thieme (1971), Chese and Bacgammon (Tric-Trac) in Sansktit Literature, Indological Studies in Honor of W.Norman Brown, ed. E Bender, New Haven Connecticut, 1962, pp 215. Reprint in his Kleine Schriften, teil 2, Franz Steiner Verlag Gmbh, Wiesbaden.424. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 346 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 505 |
||