پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 21 |
| تعداد شماره‌ها | 586 |
| تعداد مقالات | 8,738 |
| تعداد مشاهده مقاله | 66,604,035 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,163,786 |
تحدید تمکین از منظر فقه امامیه و حقوق ایران | ||
| فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی | ||
| مقاله 4، دوره 14، شماره 29، بهمن 1401، صفحه 91-124 اصل مقاله (1.02 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22075/feqh.2021.23491.2880 | ||
| نویسندگان | ||
| مرضیه اسماعیلی فلاح* 1؛ طوبی شاکری گلپایگانی2 | ||
| 1دانشجوی دکتری مطالعات زنان (حقوق زن در اسلام)، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران (نویسنده مسئول) | ||
| 2استادیار گروه مطالعات زنان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 03 خرداد 1400، تاریخ بازنگری: 20 مهر 1400، تاریخ پذیرش: 27 مهر 1400 | ||
| چکیده | ||
| در برخی رویکردها، یکی از عوامل مؤثّر بر انفعال زنان در خانواده و اجتماع، بحث تمکین و متعاقب آن ملازمه اشتغال، تحصیل، خروج زوجه از منزل، عبادات مستحبّی و... به اذن شوهر به جهت تنافی احتمالی با حقّ تمکین مرد است. زنان کنونی در پی افزایش نقش و کنش اجتماعی خویش، خواهان تعدیل مناسبات و ساختارهای مردانه در نهاد خانواده می‌باشند. امروزه با فاصله گرفتن زنان از نقش های سنّتی، طرح مباحثی چون مطالبات جنسی زنان، کنترل بر بدن، همچنین محوریّت کرامت زن در روابط زناشویی و زیر سؤال رفتن نامعادله همیشگی قدرت در خانواده، نمی‌توان چون گذشته مردان را در حوزه روابط جنسی، کنشگران صِرف و زنان را منفعلان بی اراده انگاشت. به این ترتیب، حقّ جنسی زوج محاط در حقوق و تکالیف انسانی، شرعی، مدنی و اخلاقی زوجه بوده و این امر، مانع عمومیّت و اطلاق یک جانبه حقّ جنسی زوج می‌گردد. بنابراین لزوم بازشناسی و رسمیّت بخشی به حقوق جنسی زوجه در ظرفیّت ها و متون قانونی و دینی، فارغ از سنگینی عقبه تفکّر سنّتی مردسالارانه ضروری می نماید. این جستار بر آن است که تمکین، مقتضای اطلاق عقد نکاح بوده و مواردی چون اعتبار ازدواج معذور الوطئ و مدخلیّت شاخصه زمان و مکان در اجتهاد و اعتبار توافقات عقلایی زوجین در ضمن نکاح از ظرفیّت هایی است که می‌تواند تا حدودی به عاملیّت زن در امر تمکین به موجب شروط ضمن عقد کمک نماید. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ارتباط جنسی؛ تمکین؛ حقوق ایران؛ فقه امامیه؛ مقتضای اطلاق عقد؛ مقتضای ذات عقد؛ نشوز | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Restriction of Obedience from the Perspective of Imami Jurisprudence and Law of Iran | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Marzieh Esmaeeli Fallah1؛ Tooba Shakeri Golpaiegani2 | ||
| 1PhD Student in Women’s Studies , Tarbiat Modares, Tehran. Iran | ||
| 2Department of women studies,Humanities Faculty, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Matrimonial bond in Islam is manifested in the framework of marriage, and because of that, rights and obligations are created for each couple. One of these rights and duties is obedience. In some approaches, one of the factors affecting the passivity of women in the family and their marginalization in social life is the issue of obedience from a jurisprudential point of view and subsequently the employment, education, leaving home, mustahab worships etc with the permission of the husband for possible conflict with a man's right of obedience. Today, women, in order to increase their role and social action, want to adjust masculine norms and structures in the family institution. Today, women taking distance from traditional roles and raising issues such as women's sexual demands, control over the body, as well as the centrality of women's dignity in marital relationships and questioning the permanent unequal of power in the family, men cannot be considered in the field of sex, sole actors and women cannot be considered the passive and aimless actors and covered up the explicit demands of women and the blatant injuries of this arena. Thus, the need to recognize the wife's sexual rights in legal and religious capacities and texts is essential, regardless of the heaviness of traditional patriarchal thought. This study argues that obedience is requirements of absoluteness for contract and such things as the marriage validity of the sexual impotent people and effect of time and place in Ijtihad and the validity of the couple's rational agreements during marriage are some of the capacities that can be partially assist to woman's desire in obedience due to conditions of the contract. The current study tries by using a descriptive-analytical method as well as the library and documentary study method provide a new reading of religious texts from a female perspective and recognize the present contexts and capacities of religious sources while not persisting on conventional male readings. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Sexual Relationship. Obedience. Law of Iran. Imami Jurisprudence. Requirements of Absoluteness for Contract. Requirements of the Nature of the Contract. Impermissibility | ||
| مراجع | ||
|
- قرآن کریم.
- آیتی، سید محمد رضا؛ قنبرپور، بهنام (1391)، «بررسی عقد نکاح با شرط تمکین محدود از منظر فقه و حقوق اسلامی»، فقه و تاریخ تمدن، 32، 9-33.
- ابن ادریس، محمد بن منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- ابن جزی، محمد بن احمد (1416ق)، التسهیل لعلوم التنزیل، ج1، بیروت: دار الأرقم.
- ابن عابدین، محمد امین (1415ق)، ردّ المختار، ج4، قم: انوار الهدی.
- ابن قدامه، عبدالله بن احمد (1403ق)، المغنی، ج7، بیروت: دار الکتاب العربی.
- ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، ج12، چ3، بیروت: دار الفکر.
- احسایی، محمد بن علی (1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیّه، ج1، قم: دار سید الشهداء.
- اراکی، محمد علی (1419ق)، کتاب النکاح، قم: نورنگار.
- اردبیلی (مقدّس)، احمد بن محمد (بی تا)، زبده البیان فی احکام القرآن، تهران: المکتبه الجعفریه.
- اصفهانی، سید ابوالحسن (1393)، وسیله النجاه، ج2، قم: چاپخانه مهر.
- افتخاری، جواد (1382)، کلیات عقود و تعهّدات، تهران: میزان.
- الماوردی، محمد بن حبیب (1414ق)، الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الامام الشافعی، ج9، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- امامی، سید حسن (1372)، حقوق مدنی، ج1و4، چ12، تهران: اسلامیه.
- انصاری شیرازی، قدرت الله (1429ق)، موسوعه احکام الاطفال و ادلّتها، ج1، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار (ع).
- انصاری (شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1400ق)، کتاب المکاسب، ج3، قم: دار الذخایر.
- انصاری (شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1415ق)، کتاب النکاح، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری (ره).
- اهوازی، ابن سکّیت (1412ق)، ترتیب اصلاح المنطق، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه.
- ایروانی، محمدباقر (1427ق)، دروس تمهیدیه فی الفقه الاستدلالی علی المذهب الجعفری، ج2، چ2، قم: دار الفقه.
- بحرانی، حسین بن محمد (بی تا)، الانوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، ج7 و10، قم: مجمع البحوث العلمیه.
- بحرانی، یوسف بن احمد (1405ق)، الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، ج7، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- بهجت (آیه الله)، محمد تقی (1428ق)، استفتائات، قم: دفتر آیه الله العظمی بهجت.
- ترحینی عاملی، سید محمد حسن (1427)، الزبده الفقهیه فی شرح الروضه البهیه، ج6، چ4، قم: دار الفقه.
- جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1372)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج5، چ7، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
- جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1413ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج5 و8، قم: مؤسسه معارف اسلامی.
- الجزیری، عبدالرحمن (1419ق)، الفقه علی المذاهب الاربعه و مذهب اهل البیت علیهم السلام، ج4، بیروت: دار الثقلین.
- جعفری تبار، حسن (1387)، «حقوق عاشقانه علیه حقوق کامجویانه؛ گفتاری در فلسفه حقوق خانواده»، فصلنامه حقوق، 38/1، 111-123.
- جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1355)، حقوق خانواده، تهران: چاپخانه صدری.
- جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1385)، ترمینولوژی حقوق، ج2، چ16، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- جوهری، اسماعیل بن حمّاد (1407ق)، الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه، ج3، بیروت: دار العلم للملائین.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن (1412ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج12و21، قم: مؤسسه آل البیت.
- حسینی روحانی قمی، سید محمد صادق (1412ق)، فقه الصادق علیه‌السلام، ج6، قم: دار الکتاب.
- حسینی روحانی، سید محمد صادق (1429ق)، منهاج الفقاهه، ج6، چ5، قم: انوار الهدی.
- حسینی روحانی، سید محمد صادق (بی تا)، المسائل المستحدثه، بی جا: بی نا.
- حسینی شیرازی، سید صادق (1427ق)، احکام النساء، چ5، قم: سلسله.
- حسینی شیرازی، سید محمد (بی تا الف)، ایصال الطالب الی المکاسب، ج14، تهران: أعلمی.
- حسینی‌شیرازی، سید محمد (بی تا ب)، رسائل الثلاث، بی جا: بی نا.
- حسینی مراغی، سید میر‌عبد‌الفتاح (1417ق)، العناوین الفقهیه، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی (علامه)، حسن بن یوسف (1388)، تذکره الفقهاء، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
- حلّی (علامه)، حسن بن یوسف (1409ق)، قواعد الاحکام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، تهران: استقلال.
- حلّی (علامه)، حسن بن یوسف (1415ق)، تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، ج2 و4، مشهد: مؤسسه آل البیت(ع).
- حلّی (محقق)، جعفر بن حسن (1409ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- خدایاری نژاد، طاهره (1390)، «تمکین خاص و آثار حقوقی آن»، تحقیقات زنان، 2، 1-14.
- خمینی (امام)، سید روح الله (1379)، صحیفه امام، ج21، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
- خمینی (امام)، سید روح الله (1390)، تحریر‌الوسیله، ج2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
- خمینی (امام)، سید روح الله (1421ق)، کتاب البیع، ج1 و4 و5، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
- خوئى، سید ابوالقاسم (بی تا)، موسوعه الإمام الخوئى، بى جا: بى نا.
- خوئی، سید ابوالقاسم (1410ق)، منهاج الصالحین، ج2، چ28، قم: مدینه العلم.
- دانش پور، افتخار؛ مروی، فهیمه (1395)، «بررسی تطبیقی شرط عدم تمکین در نکاح دائم بر مبنای فقه اسلامی با رویکردی بر نظر امام خمینی (س)»، پژوهشنامه متین، 73، 61-86.
- رازی، عبد القادر محمد بن ابی بکر (1415ق)، مختار الصحاح، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1429ق)، مفردات الفاظ القرآن، ج1، چ4، قم: طلیعه النور.
- زیدان، عبد الکریم (1413ق)، المفصّل فی احکام المرأه، ج3، بیروت: مؤسسه الرساله.
- سبزواری، سید عبد‌الاعلی (1413ق)، مهذّب الاحکام، ج25، قم: مؤسسه المنار.
- سرخسی، شمس الدین (1414ق)، کتاب المبسوط، ج3، بیروت: دار المعرفه.
- سروش، مریم؛ عنایت، حلیمه (1392)، «زنان، ساختار و عاملیّت (آیا زنان می‌توانند سبک زندگی خود را انتخاب کنند؟)»، مطالعات زنان، 4، 59-90.
- سیوری حلّی (فاضل مقداد)، مقداد بن عبدالله (1425ق)، کنز العرفان فی فقه القرآن، ج2، قم: مرتضوی.
- شریفی جبلی، الهام (1396)، حقوق زن در خانواده از نگاه روشنفکران دینی عاصر ایران در پرتو حقوق بشر بین المللی، پایان نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی رضا اسلامی، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی.
- شهیدی، مهدی (1386)، شروط ضمن عقد، تهران: مجد.
- شیروی، عبدالحسین (1395)، حقوق خانواده: ازدواج، طلاق، فرزندان، چ2، تهران: سمت.
- صفایی، سید حسین؛ امامی، اسداللّه (1371)، حقوق خانواده، ج1، چ3، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- طباطبائی یزدی، سید محمد کاظم (1378)، حاشیه المکاسب، قم: اسماعیلیان.
- طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم (1419ق)، العروه‌الوثقی فیما تعمّ به البلوی، ج5، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- طباطبائی (صاحب ریاض)، سید علی (1418ق)، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، ج2، قم: موسسه آل‌البیت.
- طریحی، فخر‌الدین (1375)، مجمع البحرین، ج2و4، تحقیق سید احمد حسینی، تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
- طوسی (شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1417ق)، الاجتهاد و التقلید (العدّه فی اصول الفقه)، قم: چاپخانه ستاره.
- طوسی (شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1387)، المبسوط فی فقه الامامیه، ج3و4و6، چ3، تهران: المکتبه‌المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
- عباسی، مجید (1391)، «وضعیت حقوقی شروط ناظر بر روابط جنسی زوجین»، خانواده پژوهی، 30، 213-234.
- فاضل کاظمی، جواد بن سعد (بی تا)، مسالک الأفهام، بی جا: بی نا.
- فاضل هندی، محمد بن حسن (1416ق)، کشف اللّثام و الابهام عن قواعد الاحکام، ج7، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- فخرالمحقّققین، ابوطالب محمد بن حسن (1387)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج3، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- فهد عبدالله (بی تا)، حقوق الزوجیه فی الاسلام، بی جا: بی نا.
- فیض کاشانی، ملا محسن (1407ق)، مفاتیح الشرائع، ج3، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- قرطبی، محمد بن احمد (1384ق)، تفسیر القرطبی، ج3، چ3، قاهره: دار الشعب.
- قنبرپور، بهنام؛ آیتی، سید محمدرضا (1392)، «بررسی فقهی و حقوقی شروط ناظر بر روابط جنسی (شرط عدم تمکین خاص)»، مبانی فقهی حقوق اسلامی، 12، 121-137.
- قنبرپور، بهنام؛ نقیبی، سید ابوالقاسم (1392)، «بررسی مشروعیّت شرط عدم تمکین در عقد نکاح»، پژوهش‌های فقه و حقوق خانواده اسلامی، 33، 113-130.
- کاتوزیان، ناصر (1385)، حقوق خانواده، چ5، تهران: میزان.
- کامل موسی (1405ق)، مسائل فی الحیاه الزوجیه، بی‌جا: بی نا.
- کرکی(محقق)، علی بن حسین (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج1، چ2، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
- مجلسی(علامه)، محمدباقر (1415ق)، بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، ج44، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- مجلسی، محمد تقی (1406ق)، روضه المتّقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ج8، قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور.
- محسنی، محمد آصف (1424ق)، الفقه و مسائل طبّیه، ج1، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- محقّق داماد، سید مصطفی (1387)، بررسی فقهی‌حقوق خانواده، چ15، تهران: علوم اسلامی.
- مددی الموسوی، سید محمدکاظم (1396)، «بررسی سیر تاریخی شکل گیری فروع جدید در فقه متقدّم شیعه؛ بررسی‌تحولّات مسأله‌تمکین»، کاوشی نو در فقه، 4، 83-100.
- مغنیه، محمدجواد (1414ق)، فقه الامام جعفر الصادق (ع)، ج5، قم: انصاریان.
- مغنیه، محمدجواد (1978م)، الاسلام بنظره العصریّه، چ2، بیروت: دار العلم للملائین.
- مفید (شیخ)، محمد بن محمد بن نعمان (1410ق)، المقنعه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر (1424ق)، کتاب النکاح، ج6، قم: مدرسه الامام علی بن ابیطالب.
- مهدوی زاهد، مهدی (1397)، جامعه‌شناسی حقوق عمومی؛ موردکاوی تأثیر و تأثر تحولات خانواده و نظریه دولت در ایران معاصر، تهران: نگاه بیّنه.
- موسوی بجنوردی، سید محمد (1386)، قواعد فقهیه، ج2، تهران: مجد.
- موسوی بجنوردی، سید محمد (1390)، اندیشه های حقوقی(1)؛ حقوق خانواده، چ2، تهران: مجد.
- موسوی بجنوردی، سید حسن (1419ق)، القواعد الفقهیه، ج3، قم: الهادی.
- موسوی بجنوردی، سید محمد؛ محمد علی میرزایی، طاهره (1397)، «تأثیر زمان و مکان بر نشوز زوجه و ضمانت اجرایی‌آن با تکیه برآرای امام خمینی (س)»، پژوهشنامه متین، 79، 1- 25.
- نائینی، محمد‌حسین (1373)، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، ج2، تهران: المکتبه المحمّدیه.
- نجفی (صاحب جواهر)، محمدحسن (1401ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج3و 13و29و31، تصحیح: سید ابراهیم میانجی، تهران: المکتبه الاسلامیه.
- نراقی، ملا احمد (1415ق)، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
- نراقی، ملا احمد (1417ق)، عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
- نظری توکّلی، سعید؛ کراچیان ثانی، فاطمه (1397)، «قلمرو حقوق همسر در روابط زناشویی از منظر فقه و حقوق خانواده»، مطالعات فقه و حقوق‌اسلامی، 19، 359-378.
-Mir-Hosseini, Ziba (2011), “Beyond Islam vs Feminism”, Institute of Development Studies (IDS), Vol 42, Number1. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 599 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,467 |
||